Chính phủ ‘mất quyền’ kiểm soát Tập đoàn Dầu khí Việt Nam?

Chính phủ vừa “mất quyền” kiểm soát đối với Tập đoàn PVN?

Tháng 12/2017, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam ( PVN cũ, nay là Petro Vietnam), sở hữu khối tài sản lên đến hơn 7 tỷ USD và là một trong những huyết mạch của hệ thống tài chính và ngân sách của chế độ một đảng ở Việt Nam, đã có Chủ tịch Hội đồng thành viên mới: ông Trần Sỹ Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Lạng Sơn – nhân vật được cho là cháu của ông Nguyễn Sinh Hùng – cựu chủ tịch quốc hội.

Nhưng ấn tượng nổi bật hơn cả là vào ngày 22/12/2017, Bộ Chính trị đảng đã ra quyết định phân công ông Trần Sỹ Thanh giữ chức Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương kiêm Chủ tịch Hội đồng thành viên Petro Vietnam.

Từ năm 2015 trở về trước, Chủ tịch Hội đồng thành viên Petro Vietnam luôn là đặc quyền bố trí của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Nhưng sau khi “Dũng nghỉ”, Đinh La Thăng – cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên Petro Vietnam – đã bị Tổng bí thư Trọng chỉ đạo Bộ Công an khởi tố và tống giam vào ngày 8/12/2017.

Bây giờ không phải chính phủ, mà đảng mới là tổ chức lãnh trách nhiệm “ôm” hũ mật PVN, cùng lúc thực hiện rốt ráo động tác “nhất thể hóa”.

Ông Trần Sỹ Thanh (trái) giữ chức Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương kiêm Chủ tịch Hội đồng thành viên Petro Vietnam.

Bản nhạc “nhất thể hóa” đã có khúc dạo đầu từ trước Đại hội 12.

Nửa năm sau Đại hội 12, bên đảng bắt đầu phát ra dấu hiệu cùng hành động “tập quyền”. Vào tháng 7/2016, với một động tác chưa có tiền lệ, ông Trương Minh Tuấn, người đã trở thành Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông, được Bộ Chính trị điều động kiêm chức vụ Phó trưởng ban Tuyên giáo trung ương. Như vậy, ông Tuấn cùng một lúc vừa làm việc bên chính quyền, lại vừa là “người của đảng”.

Sang tháng 8/2016, ông Cao Đức Phát, người vừa thôi chức bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhưng vẫn được bầu vào Ban chấp hành trung ương khóa 12, được bổ nhiệm là Phó trưởng ban Kinh tế trung ương.

Tháng 9/2017, đích thân Tổng Bí thư Trọng “tự tham gia” vào Đảng ủy Công an trung ương mà khiến có dư luận cho rằng ông Trọng “thống lĩnh các lực lượng vũ trang”, sau khi đã chắc chắn vị trí Bí thư Quân ủy trung ương.

Mô hình “nhất thể hóa” rõ là nhằm tăng cường xu hướng tập quyền cho đảng là có cơ sở. Người ta đang và sẽ chứng kiến quyền lực của các cơ quan đảng không những không bị co hẹp vì “khó khăn ngân sách” mà còn mạnh hơn trong thời gian tới. Nhưng sẽ có một khác biệt rất cơ bản là nếu trước đây đảng chỉ “lãnh đạo đường lối” thì trong thời gian tới, hàng loạt nhân sự của đảng sẽ được cho kiêm chức bên chính quyền trung ương và cả chính quyền địa phương, lấy đó làm cơ sở để “người của đảng” kiêm việc điều hành chính quyền, và từ đó sẽ xuất hiện một cơ chế “chính ủy trong chính quyền”.

Tại Hội nghị trung ương 6 vào tháng 10/2017, “Nhất thể hóa bộ máy và chức danh giữa Đảng và Nhà nước” – một chủ trương của đảng cầm quyền bắt đầu được thi hành – ngày càng trở thành thời cơ bất ngờ sáng rỡ dành cho những quan chức nào đó, nhưng cũng biến thành nỗi nguy hiểm “kề dao vào cổ” đối với nhiều quan chức khác, nhất là số đầu tỉnh thành.

Tương lai “nhất thể hóa” theo cách “bí thư kiêm chủ tịch ủy ban nhân dân và hội đồng nhân dân” – một dạng “chính ủy chuyên quyền 3 thành 1” – hầu như chắc chắn sẽ được “đánh lên” trong năm 2018 , tức từ cấp xã, huyện lên thẳng cấp tỉnh thành. Nếu trước đây ở một số tỉnh thành còn thí điểm cơ chế bí thư tỉnh kiêm chủ tịch hội đồng nhân dân, nhưng cơ cấu quyền lực vẫn còn phân nhánh theo phương thức “nhị quyền phân lập” – tức bí thư tỉnh và chủ tịch tỉnh là hai nhân sự khác nhau và cách nào đó kiểm soát quyền lực lẫn nhau, thì khi thực hiện cơ chế “3 thành 1,” các “chính ủy” sẽ “quyết” hết, từ vấn đề nhân sự đến điều hành kinh tế – xã hội, và cả những dự án màu mỡ có nguồn vốn từ ngân sách và viện trợ ODA. Sẽ không có chuyện “chính ủy” phải hỏi hoặc xin ý kiến của Hội Đồng Nhân Dân tỉnh thành về quyết sách này quyết sách kia…

Một trong những thủ pháp để tiến hành có hiệu quả và nhanh chóng mô hình “nhất thể hóa” của Tổng Bí thư Trọng là cơ chế “kiêm”.

Sau Hội nghị trung ương 6 vào tháng 10/2017 về “nhất thể hóa”, đã có những từ ngữ ẩn dụ được tung ra về những khái niệm rất chung chung như hợp nhất “tổ chức”, nội vụ”, “thanh tra”, “kiểm tra”, mà không nêu rõ có phải là hợp nhất giữa Ban Tổ chức trung ương bên đảng với Bộ Nội vụ bên chính phủ hay không; tương tự với Ủy ban kiểm tra trung ương của đảng với Thanh tra chính phủ…

Nhưng với hành động “chủ trì” phiên họp chính phủ cũng vào tháng 12/2017 của Tổng bí thư Trọng, cơ chế hợp nhất trên dường như đang được khởi động.

Ngay trước mắt, Chính phủ có vẻ đã mất quyền kiểm soát truyền thống đối với Tập đoàn PVN.