Thứ Năm, 28 tháng 7, 2016

Nhiều quan chức VN đang lên kế hoạch đi ‘tị nạn’ ở nước ngoài?

Nhiều quan chức VN đang lên kế hoạch đi ‘tị nạn’ ở nước ngoài? 

29.07.2016
Ảnh minh hoạ.
Ảnh minh hoạ.
Đây là một câu hỏi rất xứng đáng được đặt lên bàn cờ chế độ vào lúc điểm giao thời chuyển tiếp chính trị đang dần lộ diện.
Từ Hồ sơ Panama đến đại biểu Nguyễn Thị Nguyệt Hường
Mặc dù từ lâu đã có nhiều dư luận về hiện tượng các quan chức Việt âm thầm tẩu tán tài sản ra nước ngoài, nhưng chỉ đến năm 2016 lần đầu tiên mới bật ra thông tin theo một cách “chẳng giống ai”: sự rò rỉ bất ngờ và sau đó là tiết lộ của vụ Hồ sơ Panama đã lôi ra ánh sáng việc Việt Nam có tới 189 cá nhân và tổ chức với 19 công ty vỏ bọc được thành lập ở nước ngoài, chủ yếu là tại các “thiên đường trốn thuế”. Tổng cộng có đến 92 tỉ USD được chuyển phi pháp từ Việt Nam ra nước ngoài trong những năm qua.
Nhưng sau vụ Hồ sơ Panama, mọi chuyện lại trở về khoảng lặng êm đềm trong quá khứ của nó. Không một cơ quan và quan chức nào của Việt Nam muốn tự vạch áo cho người xem lưng. Vì thế đã chẳng có một cuộc điều tra nào, dù chỉ cho có, đối với “Hậu Hồ sơ Panama”.
Chỉ đến tháng 7/2016, ngay trước thời điểm thông qua lần cuối tư cách của gần 500 đại biểu Quốc hội, Việt Nam mới “bỗng dưng” phát hiện một chuyện cười ra nước mắt: nữ đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Nguyệt Hường có quốc tịch ở… Cộng hòa Malta - một quốc gia chỉ rộng có 300 cây số vuông, nằm ở một xó của châu Âu, tạo ấn tượng nổi bật nhất nhờ vào hai việc: trở thành rổ đựng bóng trong các trận cầu quốc tế, và dễ tránh thuế đánh vào tài sản cá nhân.
Hẳn nhiên với lý do bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường đã vi phạm điều 4 Luật Quốc tịch Việt Nam về việc công dân Việt Nam không được có hai quốc tịch, Hội đồng Bầu cử Quốc gia đã phải họp đột xuất để bỏ phiếu không xác nhận tư cách đại biểu của bà Hường.
Tuy nhiên, vấn đề có lẽ không chỉ nằm ở chỗ tư cách đại biểu quốc hội xen kẽ tư cách “công dân Malta” của bà Nguyễn Thị Nguyệt Hường, mà từ vụ việc của bà Hường, người dân đã có hẳn một bằng chứng xác thực về chuyện đến cả đại biểu Quốc hội Việt Nam cũng chuẩn bị “ra đi tìm đường cứu nước” như thế nào, thay vì trước đây chỉ nghe đồn đoán về “một bộ phận không nhỏ” đã chuẩn bị nhảy lên máy bay chuồn ra nước ngoài nếu Tổ quốc “có biến”.
‘Đặt vé chưa?’ và nhìn từ Trung Quốc
Thật thế, trong những năm gần đây, một số đại gia và quan chức khi gặp nhau trên bàn nhậu thường nháy mắt đầy ngụ ý “Đặt vé chưa?”. Trước đó là một câu hỏi khác “Có thẻ xanh chưa?”.
Cũng đã từ lâu, trong giới đại gia và quan chức, đặc biệt ở khu vực Hà Nội, khá phổ biến kinh nghiệm cần một khoản chi phí 500.000 đô la để được nhập tịch Canada. Ngay trước Đại hội XII của đảng cầm quyền, một đơn thư gửi đến Bộ Chính trị đã tố cáo bà Nguyễn Thị Thanh Phượng, con gái thủ tướng khi đó là Nguyễn Tấn Dũng, có quốc tịch Mỹ…
Dù chẳng ai dám nói trắng ra, nhưng nhiều quan chức và thương gia đều ngầm hiểu với nhau là việc có thêm một quốc tịch nước ngoài mà do đó vi phạm luật Việt Nam là “chẳng có gì xấu trong tình hình hiện nay”. Mà tình hình hiện nay lại là một núi lửa đang chực chờ phun trào, bao gồm những biến động chính trị nội bộ không thể lường trước, làn sóng phản kháng xã hội của các tầng lớp nhân dân ngày càng dữ dội, trong đó phải kể đến tâm lý “hồi tố tài sản tham nhũng” và sự trả thù của người dân một khi chế độ không còn nằm trong tay lớp quan lại nhũng nhiễu.
Tuy không có số liệu thống kê nào, nhưng bầu không khí ở Việt Nam là khá gần gũi với “người anh em Trung Quốc”.
Theo số liệu của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Trung Quốc, riêng trong năm 2011, các chính phủ nước ngoài đã giúp bắt giữ 1.631 người Trung Quốc chạy trốn vì “các hành động tội phạm liên quan đến công việc” và thu hồi 7,8 tỉ nhân dân tệ (1,2 tỉ USD) tài sản nhà nước bị đánh cắp. Phần lớn đối tượng phạm tội đều là quan chức và nhân viên của các doanh nghiệp nhà nước.
Hiện tượng các quan tham Trung Quốc chuyển tài sản cho các thành viên trong gia đình mang ra nước ngoài và họ không giữ gì trong tay, sau khi gia đình định cư an toàn ở nước ngoài những quan tham này mới lên kế hoạch thoát thân, đang trở thành phổ biến ở Trung Quốc.
Điểm đến hàng đầu cho các dòng tiền Trung Quốc chảy ra nước ngoài phi pháp là Mỹ, Châu Âu, Australia, Canada... Tại Mỹ, Los Angeles là điểm đến ưa thích nhất của các quan tham Trung Quốc.
Vụ bê bối chính trị của gia đình Bạc Hy Lai - Cốc Khai Lai bị phanh phui khiến dư luận kinh ngạc về mức độ tham nhũng và cách tẩu tán tiền kiếm được từ tham nhũng của các ông quan tham Trung Quốc. “Xách tay” hàng nghìn tỷ USD ra khỏi đất nước, mua bất động sản cao cấp ở nước ngoài, tiêu tiền cho gái, đánh bạc… là những cách thức tẩu tán tiền ra nước ngoài phổ biến của các quan tham Trung Quốc.
Một bản báo cáo của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã chỉ ra những cách mà các tham quan Trung Quốc thường sử dụng để chuyển tiền ra nước ngoài:
- Một vài người dùng cách đơn giản là tự mình hoặc cho người xách những vali lớn đựng đầy tiền qua biên giới.
- Một số khác sử dụng thẻ tín dụng để mua hàng hiệu với khối lượng lớn ở nước ngoài, sau đó dùng tiền biển thủ công quỹ hoặc tiền hối lộ để bù vào thẻ tín dụng.
- Trong một số trường hợp, tham quan nhận tiền hối lộ ở nước ngoài và dùng tiền đó mua bất động sản cũng ở nước ngoài, hoặc chuyển tiền trực tiếp vào tài khoản ở nước ngoài.
- Ly dị giả cũng là một cách để các quan tham Trung Quốc tẩu tán tài sản ra nước ngoài.
- Nếu tinh vi hơn, tham quan sẽ thành lập công ty ở những nơi như British Virgin Islands song song với một công ty trong nước. Kế đó, họ cho công ty trong nước mua nguyên vật liệu từ công ty ở nước ngoài với mức giá “trên trời” rồi để công ty trong nước bán hàng cho công ty nước ngoài với giá dưới mức giá thị trường. Công ty ở trong nước sau đó sẽ phá sản theo một kịch bản có sẵn, rồi công ty ở nước ngoài sẽ thâu tóm công ty phá sản này.
- Một kênh rửa tiền phổ biến khác là các sòng bạc ở “thiên đường casino” Macao. Do quy định kiểm soát chuyển tiền ra nước ngoài, các sòng bạc Macau cho phép khách hàng từ đại lục để Nhân dân tệ trong nhà băng ở đại lục rồi chuyển bằng thẻ tín dụng tới Macao, thường là với số lượng lớn hơn nhiều so với số lượng tiền gửi ban đầu tại ngân hàng. Người thắng bạc có thể được trả bằng đô la Hồng Kông và chuyển số tiền này đến một địa chỉ khác, nhưng cũng có lúc tham quan thắng bạc cầm thẳng số tiền này mang đi…
Thế giới thu hồi tài sản tham nhũng ra sao?
Chỉ đến gần đây mới xuất hiện vài số liệu cho biết số ngoại tệ được chuyển phi pháp từ Việt Nam ra nước ngoài có năm đã lên đến 19 tỷ USD. Con số này cho thấy rất nhiều quan chức và thương gia đã âm thầm chuyển tiền bạc ra các nước, bất chấp kỷ luật đảng. Nếu quan chức Trung Quốc “thích” những nước như Canada, Mỹ, Anh, Pháp…, thì quan chức Việt Nam có lẽ cũng như vậy.
Không khó để hình dung rằng số tiền từ 500.000 đến 1 triệu bảng Anh mà đại biểu quốc hội Nguyễn Thị Nguyệt Hường bỏ ra để nhập quốc tịch Malta có thể chẳng là gì so với những quan chức giàu có ở Việt Nam.
Nhưng cho tới nay, cơ sở pháp lý của Việt Nam, công cụ phòng chống tham nhũng và nhất là thu hồi tài sản tham nhũng tẩu tán vẫn hoàn toàn chưa có biện pháp chế tài. Việc chuyển tiền, tài sản ra nước ngoài vẫn rất dễ thực hiện thông qua các giao dịch điện tử ngầm hoặc đội lốt hợp tác đầu tư thông qua các công ty bình phong ở nước ngoài.
Năm 2014, trong một bài viết cho đài VOA, nhà báo Bùi Tín đã cung cấp một số thông tin đáng chú ý về cơ chế nhằm thu hồi tài sản tham nhũng từ các chế độ độc tài. Một kinh nghiệm từng có là khi chế độ cộng sản ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, các chế độ mới đã không kịp thời xử lý nghiêm những tài sản phi pháp của hệ thống cầm quyền cũ, nên tài sản chung đã bị tẩu tán, phân tán, lọt lưới pháp luật, tạo nên một số “tỷ phú mafia đỏ hậu cộng sản,” những phe nhóm lợi ích thuộc gia tộc các quan chức cầm quyền cũ; nhờ thế số người này vẫn chế ngự và lũng đoạn nền kinh tế và tài chính quốc gia, mặc dù lịch sử đã sang trang.
Tháng 3 năm 2007, cuộc họp liên tịch giữa Tổ chức chống buôn lậu và tội ác của LHQ (UNODC) và một nhóm chuyên gia của Ngân hàng Thế giới đã lập ra một cơ chế mang tên Stolen Asset Recovery Initiative (StAR– Chương trình thu hồi tài sản phi pháp) nhằm hướng dẫn và giúp đỡ các nước thực hiện việc thu hồi các tài sản phi pháp bị mất bởi nạn hối lộ, tham nhũng, buôn lậu cấp quốc gia và nộp các tài sản được thu hồi đó vào ngân sách nhà nước hoặc vào các quỹ từ thiện quốc tế nhằm giúp các nước đói nghèo trên thế giới.
Trước đó ở châu Âu đã có tổ chức Serious Organized Crime Agency (SOCA – Cơ quan chống tội ác có tổ chức nghiêm trọng) mang tính chất nghiệp vụ pháp lý chuyên giúp đỡ việc truy tìm những người phạm tội ác nghiêm trọng trong đó có tội tham nhũng ở mọi nơi, mọi nước, cũng như tổ chức Financial Crimes Enforcement Network (FICEN - Mạng luới chống tội ác về tài chính), hay tổ chức Agence Gestion et Recourement des Avoirs Confisqués (AGRAC - Cơ quan quản lý và giải quyết tài sản bị tịch thu). Chính những tổ chức này đã tham gia có hiệu quả vào việc giúp cho Indonesia và Philippines thu hồi một số tài sản phi pháp khá lớn của 2 cựu Tổng thống Suharto và Ferdinand Marcos sau khi 2 ông này bị lật đổ và truy tố. Riêng tài sản phi pháp của vợ chồng Marcos đã được thu về cho ngân sách nhà nước là 4 tỷ USD trong tổng số 10 tỷ họ đã tước đoạt của công quỹ và nhân dân.
Các tổ chức trên đã giúp cho chính quyền mới ở Libya thu về hơn 1 tỷ USD của nhà độc tài Gaddafi để trao cho Hội đồng Chuyển tiếp sung vào ngân sách quốc gia; ngoài ra các ngân hàng ở Thụy Sỹ cũng đã tự nguyện trao trả cho chính quyền mới ở Tunisia 60 triệu Francs Thụy Sỹ, cho chính quyền mới ở Ai Cập 410 triệu Francs Thụy Sỹ và cho chính quyền mới ở Libya 650 triệu Francs Thụy Sỹ là tiền ký gửi của các nhà độc tài tham ô Ben Bella, Mubarak và Gaddafi…
Còn với trường hợp Việt Nam thì sao?
Nếu không gấp rút có được một cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng, hệ lụy chắc chắn sẽ xảy ra là sau khi đã có “vé”, đến một thời điểm nào đó lớp quan chức “ăn của dân không chừa thứ gì” sẽ nhảy lên máy bay để “chuồn”, bỏ lại một đất Việt cạn kiệt tài nguyên, khủng hoảng chính trị và xã hội tan hoang.
* Blog của Phạm Chí Dũng là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.

Một số ý kiến tổng hợp về Formosa

Một số ý kiến tổng hợp về Formosa

bauxitevnWed 7:46 AM


TS Tô Văn Trường
Chuyên gia độc lập về Tài nguyên nước và môi trường
Tôi đã đọc nhiều ý kiến bình luận về Formosa tùy theo nhận thức và góc nhìn của mỗi người. Đáng chú ý, gần đây thấy có 3 ý kiến của giới khoa học.
- Bình luận của bạn Nguyễn Văn Duyên, vietnam-ocean-network nguyên văn ngắn gọn 2 dòng chữ: “Vấn đề cá chết bị chính trị hoá quá, càng ngày càng giống hài kịch. Đừng để nó thành bi kịch!”
- Bình luận của TS Trần Mạnh Hải Viện Khoa học Công nghệ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nguyên văn như dưới đây: “Ngay từ đầu, tôi đã nghĩ đây không hẳn là do Formosa, mà do ai đó đã cố ý đưa một lượng lớn chất độc vào biển. Chứ nếu do Formosa thì cá phải chết từ từ (theo thời gian, phụ thuộc tốc độ dòng hải lưu), chứ không thể trong vài ngày mà cả dải miền Trung có hiện tượng giống nhau. Câu hỏi là: Nồng độ các chất đó ở Vũng Áng (đầu nguồn) và ở Hếu (tạm coi là cuối nguồn) chênh lệch bao nhiêu? Tôi nghĩ họ đã đưa cyanua vào trước, các chất khác đưa vào sau (thời gian đã được tính toán để đảm bảo cá chết và không bị lực lượng chức năng phát hiện) để tạo kịch bản xảy ra là do Formosa, họ có thể sử dụng một tàu cá ngụy trang để rải. Và kịch bản là: Các nhà khoa học Việt Nam sẽ chứng minh “Thảm họa” là do các chất thải của Formosa.”
- Bài viết “Một cách nhìn khác về thảm họa Formosa Hà Tĩnh” của nhà khoa học Trần Gia Ninh đăng trên mạng Bauxite Việt Nam ngày 16/07/2016. Tôi đã viết lời đề dẫn cho bài viết này.
Tôi lắng nghe, tôn trọng các ý kiến khác biệt để suy ngẫm tra cứu các thông tin số liệu, phân tích để rút ra những nhận định cần thiết. Ngay từ những ngày đầu tháng 4/2016 khi thấy có hiện tượng cá chết xuất phát từ Kỳ Anh, Hà Tĩnh tôi đã đặt vấn đề nghi can số 1 là Formosa nhưng vấn đề phải đưa ra các luận chứng khoa học và bằng chứng cụ thể “nói có sách, mách có chứng”.
Để giúp cho những người quan tâm tham khảo, tôi tổng hợp lại các thông tin, số liệu mà mình có được dưới góc nhìn khách quan và biện chứng.

NHẬN XÉT CHUNG

Chủ trương của Nhà nước là không đánh đổi môi trường để thu hút đầu tư phát triển kinh tế nhưng thực tế khi phân cấp về địa phương đã có những “biến tướng” về quy chuẩn, kể cả ưu tiên về thời hạn, thuế khóa v.v.
Một câu hỏi được đặt ra có khả năng Formosa như là một phép thử thì sẽ ra sao? Sẽ có các cấp độ khác nhau. Cấp 1 là sự phản ứng như vừa qua. Cấp 2 là dân biểu tình, đàn áp và sẽ là cớ để bêu rếu Việt Nam. Cấp 3 là cấm hoạt động, vỡ trận, đụng chạm luật pháp quốc tế và các món nợ ngân hàng. Cấp 4 là sự can thiệp thô bạo lấy cớ bảo vệ công dân Trung Quốc.
Nhưng dù cấp độ nào, sự phản ứng và xử lý của Chính phủ vừa qua là chậm, có những mâu thuẫn và khiếm khuyết. Hình như chúng ta vẫn thiếu cái gậy chỉ huy sáng suốt và quyết đoán. Câu chuyện Formosa còn lâu mới khép lại được. Sẽ có nhiều sự cố để Formosa thỉnh thoảng lại tái sốt.
Khách quan nhận xét: Việt Nam chưa có kinh nghiệm xử lý khủng hoảng kiểu như cá chết ở miền Trung. Chính quyền Hà Tĩnh buông lỏng quản lý kiểm tra giám sát về môi trường, khi xẩy ra thảm họa, Bộ TNMT và các ban ngành vào cuộc chậm, phát ngôn bất nhất, lại lái dư luận sang nguyên nhân cá chết do “thủy triều đỏ”, tác động của âm thanh càng làm công luận thêm sôi sục. Báo chí, một số bài viết “giật tít” câu view, không hiểu về chuyên môn. Lãnh đạo cấp trên, lúng túng ra lệnh hạn chế và cấm bàn sâu hơn về Formosa, thể hiện tư duy tiểu nông lấn át tầm nhìn về ‘kỹ trị’, không theo kịp sự phát triển của nhà nước pháp quyền.
Sau khi vụ cá chết hàng loạt xẩy ra được khoảng 2 tuần, không biết ai “thầy dùi”, tư vấn cho Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đến thăm kiểm tra tiến độ công trình của Formosa trong lúc rất nhạy cảm, lại không đến thăm ngư dân mà cũng không hề phát biểu đề cập đến thảm họa cá chết xuất phát từ Hà Tĩnh đã bị cư dân trên mạng xã hội “ném đá” cũng là điều dễ hiểu.
Sau những lúng túng, bị động ban đầu của các cơ quan chức năng ở trung ương và địa phương, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chỉ đạo quyết liệt giao trực tiếp cho Bộ KHCN truy tìm ra nguyên nhân cá chết. Bộ KHCN kết hợp chặt chẽ với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, các nhà khoa học trong và ngoài nước đã tiến hành khảo sát điều tra, lấy mẫu thí nghiệm, phân tích chứng minh thủ phạm là Formosa. Bộ TNMT đã kịp thời sửa sai, cùng các bộ, ngành tiếp tục đấu tranh bắt Formosa phải nhận tội, xin lỗi và đền bù.
Qua lần đi khảo sát ở Hà Tĩnh ngày 2/7 vừa rồi, tôi biết thêm nhiều thông tin nhưng không muốn đưa lên mạng vì làm gì, viết gì bây giờ cũng phải suy ngẫm đặt quyền lợi của đất nước, của dân tộc lên trên hết. Việc Formosa vận hành thử nghiệm tổ máy dây chuyền cán xưởng cán tấm (29/2/2016), xin ra hạn thời gian vận hành thử nghiệm tổ máy đốt than số 1 nhà máy điện, và nhìn vào bảng “composition and information on ingredients and toxicological properties” thông báo của Formosa gửi chính thức cho Bộ TNMT và Sở TNMT, tôi không khỏi giật mình vì sự tắc trách và trình độ chuyên môn của những người có trách nhiệm phía Việt Nam trong công tác kiểm tra, và giám sát môi trường.
Tôi nhấn mạnh khuyết điểm lớn nhất không phải là cấp giấy phép xả thải hay báo cáo ĐTM mà chính là “lỗ hổng” về công tác kiểm tra, giám sát về môi trường của Bộ TNMT và Sở TNMT Hà Tĩnh. Bởi vì theo quyết định số 25/2014/QĐ-TTg ngày 25/3/2014 của Thủ tướng Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Tổng cục môi trường trực thuộc Bộ Tài nguyên & Môi trường ở mục 8. “Thẩm định và đánh giá tác động môi trường” nêu rõ ở phần d) Tổ chức giám sát việc thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường trong giai đoạn thi công xây dựng và vận hành thử nghiệm các dự án đầu tư theo phân công của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường.
Thực tế, quý 4 năm 2015 và quý 1 năm 2016 cơ quan giám sát môi trường của Bộ TNMT sau nhiều lần kiểm tra thực tế vẫn không phát hiện ra sai phạm của Formosa nhưng khi có sự cố cá chết đầu tháng 4/2016, bị “chiếu tướng” cuống lên, thì lại chỉ ra đến 53 lỗi của Formosa? Cơ quan chức năng của tỉnh Hà Tĩnh và cá nhân một số người phụ trách về môi trường chẳng những làm ngơ, còn nhận làm thuê, đổ chất thải của Formosa không đúng quy định vào cả mảnh đất riêng của mình, thì chỉ có một nguyên nhân là tham tiền và đã bị Formosa “móc ngoặc”!

NHẬN XÉT CỤ THỂ

1.Vì sao phía Việt Nam và liên doanh sản xuất thép không trụ được ở Hà Tĩnh
Liên Xô là nước đầu tiên muốn sử dụng quặng Thạch Khê để sản xuất thép. Nhưng dự án 1,5 triệu tấn/năm yêu cầu đầu tư gần 1 tỷ đô lúc đó, quá lớn đối với Liên Xô và Việt Nam. Mặt khác, chưa có thể khai thác mỏ này vì độ phức tạp: Thân quặng nằm sâu dưới mặt nước biển từ -8 đến 500m, nước biển chẩy vào qua Karster rất mạnh, chưa tìm được cách ngăn hoặc bơm ra như thế nào.
Đầu những năm 90, Đức cho 6 triệu DM để làm báo cáo tiền khả thi khai thác mỏ này. Một tổ hợp quốc tế gồm Krupp đứng đầu, Gencore Nam Phi và Mitsui Nhật Bản được chỉ định làm, và tổ hợp này góp thêm tiền, đối tác phía Việt Nam là Bộ Cơ khí-Luyện kim. Trong đó, thuê Công ty Braunkole (chuyên khai thác than nâu) làm mô hình bơm nước từ lòng mỏ ra biển.
Nhưng khi tiêu hết tiền thì Krupp ra tuyên bố dừng, với lý do:
- Giá quặng sắt chỉ có 25 đô/tấn;
- Cung vượt cầu;
- Quặng Thạch Khê có hàm lượng kẽm cao (0,028-0,037%), khi luyện gang lò cao hơi kẽm bốc lên phá thành lò. Lúc đó, chưa xử lý được tách kẽm ra khỏi quặng. Đương nhiên, ngày nay người ta đã tách được, nhưng chi phí cao.
Ông Trần Đức Lương lúc đó tuyên bổ ‘cảm thấy nhẹ nhõm’ vì cứ tâng bốc mỏ này mãi!!! Không thể hiểu nổi!? Lúc bấy giờ, Krupp tuyên bố dừng vì đã ‘chén” hết 6 triệu DM của chính phủ Đức. Không công ty nào chỉ dùng mỗi quặng Thạch Khê để sản xuất thép cả, mà phải pha trộn thêm các quặng sắt khác nhằm giảm độ kẽm, tăng Mn trong phối liệu.
Ghi chú là:
- Không có công ty Nhật nào vào cả, chỉ có Mitsui đi cùng Krupp;
- Thời điểm đó chưa có tổ hợp ThyssenKrupp như bây giờ;
- Gencore là công ty Nam Phi, bây giờ sát nhập vào tập đoàn BHP Billiton là tập đoàn khai thác mỏ lớn nhất thế giới.
Cuối cùng, thì Tata vào liên doanh với Tổng công ty Thép Việt Nam Vnsteel để tiếp nối dự án của ông Lê Duẩn năm xưa với công suất 5 triệu tấn/năm. Tata xin có được 30% cổ phần trong khai mỏ Thạch Khê để đảm bảo nguyên liệu, nhưng ông Đoàn Văn Kiển từ chối vì Thủ tướng giao Thạch Khê cho Tổng công ty Than. Liên doanh Vnsteel và Tata xin thêm đất (trên mặt đất của dự án Liên Xô ngày xưa) và mở đường từ nhà máy ra cảng, nhưng Hà Tĩnh đã giao hết cho Formosa, cho nên liên doanh này tan rã là điều dễ hiểu.
2. Formosa được cấp giấy phép đầu tư, với khu đất 3300 ha, với ưu đãi gần như được cấp không trong 70 năm, nhằm xây dựng khu liên hợp Vũng Áng 28,5 tỷ USD. Khu này bao gồm khu gang thép, nhà máy điện, khu lọc dầu, với 3 giai đoạn:
- Giai đoạn 1 (gồm 2 bước): Bước 1-1, đầu tư liên hợp luyện gang thép và cảng công suất 7.5 triệu tấn/năm; Bước 1-2, sẽ nâng công suất lên đạt và 15 triệu tấn/năm; Tổng mức đầu tư bước 1-1 (gồm tổ hợp gang-thép và cảng biển Sơn Dương) khoảng 8 tỷ đô la;
- Giai đoạn 2: xây dựng tổ hợp nhà máy lọc dầu công suất 15 triệu tấn dầu thô/năm và 1,2 triệu tấn ethylene/năm;
- Giai đoạn 3: Xây dựng cảng Sơn Dương thành cảng tổng hợp phục vụ trung chuyển hàng hóa trong khu vực (gồm cả Bắc Thái Lan và Nam Lào).
Cuối năm 2007, Formosa gửi thư quan tâm đầu tư. Một tháng sau được cấp phép khảo sát. 12 ngày sau đó, Tập đoàn xây dựng xong báo cáo đầu tư và được phép trình Thủ tướng. Đầu tháng 3 năm 2008, Formosa đã có giấy phép đầu tư. Đó là lúc kinh tế thế giới chưa đi vào suy thoái, nhưng sau này dù có suy thoái, tiến độ xây dựng của Formosa cũng không bị ảnh hưởng. Nhưng việc tiêu thụ được khối sản phẩm thép trên thị trường hiện nay không phải là điều họ phải đối phó.
Một đại dự án lớn như vậy, xây dựng ở chỗ thắt của đất nước và điểm trung chuyển từ Bắc vào Nam và từ Nam ra Bắc của các triều đại trước, lại đối diện với Hải Nam, mà chỉ có hơn một năm đã có giấy phép? Chứng tỏ Formosa được hưởng nhiều ưu đãi. Ở đây, cũng cần khách quan đánh giá vùng Kỳ Anh Hà Tĩnh xưa kia đất cát chỉ 1 vụ lúa, nghèo đói, nhờ Formosa có thu nhập vượt bậc nhưng vấn đề là người dân mong muốn có cả “thép và cá” nghĩa là phát triển kinh tế nhưng vẫn bảo đảm về môi trường. Ngay ở Hàn Quốc nhà máy thép Posco ở ven biển vẫn phát triển bền vững nhờ kiểm soát nghiêm ngặt về quy chuẩn môi trường.
Lưu ý: Theo quan điểm phát triển trong bảo vệ cần làm rõ bài toán “trade off” được và mất sao cho cái lợi lớn nhất và cái mất ít nhất vì khi con người tác động vào tự nhiên không bao giờ được tất cả.
3. Phát thải “siêu độc” của Formosa? Nhiều người phát biểu trên công luận Formosa phát thải siêu độc? Nếu nói đúng nghĩa luyện kim, thì chất thải từ sản xuất thép của Formosa không phải là siêu độc, không nên cố gán như thế. Thế giới sản xuất cả tỷ tấn thép mỗi năm nhưng chưa bao giờ có gây ô nhiễm độc hại như ngành công nghiệp hóa chất, chế biến thực phẩm hay công nghiệp dệt và giấy, khai thác mỏ cũng như chế biến khoáng sản.
Các chất thải của nhà máy thép hoàn toàn có thể xử lý được. Điển hình như nhà máy thép của Posco ở Hàn Quốc thuộc “top 3” của thế giới nhập quặng, sản xuất thép ở ven biển nhưng môi trường biển vẫn an toàn, nằm trong quy chuẩn môi trường.
4. Thời điểm xảy ra sự cố Formosa đang vận hành (chạy commisioning”) với công suất bao nhiêu? những phân xưởng nào đang vận hành (thì mới tính ra được lượng nước thải và lượng chất ô nhiễm). Thông thường trong commissioning phase có rất nhiều mode vận hành chứ không phải là luôn vận hành toàn bộ nhà máy với công suất tối đa.
5. Về so sánh QCVN 52 với tiêu chuẩn của IFC: đúng là tiêu chuẩn của IFC nhiều thông số hơn, nhưng 12 thông số trong QCVN 52 quy định giới hạn cho phép tương tự với 12 thông số tương ứng của tiêu chuẩn IFC tính ở thời điểm soạn thảo QCVN 52. Tôi nhấn mạnh thời điểm soạn thảo bởi vì có thể đến thời điểm này IFC đã ban hành tiêu chuẩn mới theo nguyên tắc BAT (kỹ thuật tốt nhất chấp nhận được). Tất cả các QCVN của ta đều dựa trên tiêu chuẩn quốc tế thời điểm soạn thảo, đấy là cơ sở khoa học mà Bộ KHCN và các bộ liên quan áp dụng khi xây dựng TCVN và QCVN.
6. Việc “tính theo giấy phép xả thải mà Formosa đã được cấp với lưu lượng 45.000 mét khối/ngày, chỉ riêng với nồng độ phenol hay cyanide cho phép đều là 0,585 mg/l, thì tổng lượng phenol và cyanide sẽ thải ra biển Vũng Áng trong điều kiện Formosa vận hành ổn định và xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn cho phép sẽ là 17,37 tấn/năm, tức là lớn gấp 9,5 lần so với lượng thải của năm ngày gây ra thảm họa.” thì đấy là lỗi của giấy phép xả thải.
7. QCVN 52 không có quy định thông số FeII mà chỉ có chắt rắn lơ lửng. Các công đoạn sản xuất thép không thải nhiều sắt trong nước thải, và lượng sắt nhỏ có thể xử lý đạt tiêu chuẩn trong công đoạn lắng, hóa lý của hệ thống xử lý nước thải. Lượng huyền phù FeII phát hiện trong môi trường biển miền Trung là từ việc súc rửa đường ống ra lượng lớn nước thải thải thẳng ra biển mà không xử lý.
Tuy nhiên, nếu đi sâu tìm hiểu QCVN 52 đối chiếu với các chất thải của Formosa thì đã bao gồm cả các chất phenol, ammonia, cyanua, dầu mỡ v.v.
8. Còn một nguyên tắc áp dụng QCVN đối với ngành đặc thù cần nhấn mạnh: các QCVN này chỉ tập trung vào các thông số điển hình của các ngành đặc thù ấy, thế nên những thông số “không điển hình” thì khi thải ra phải áp dụng QCVN 40 (trong trường hợp thải nước thải), do đó không được hiểu sai là nước thải của ngành sản xuất thép chỉ phải kiểm soát 12 thông số quy định trong QCVN 52, các thông số khác được thải thoải mái!. Cũng tương tự như vậy, các hoạt động khác không thuộc công đoạn sản xuất thì phải áp dụng QCVN 40.
9. Tôi vừa mới cập nhật văn bản quy phạm pháp luật, thấy có Quyết định 26/2016/QĐ-TTg ban hành quy chế hoạt động ứng phó sự cố hóa chất độc (dated 1/7/2016), có thể vận dụng “linh hoạt” áp dụng cho trường hợp của Formosa. Dùng từ “linh hoạt” vì danh mục hóa chất độc trong phần phụ lục của Quy chế, rất tiếc vẫn không có phenol, cyanide, hydroxit sắt!?
10. Mất điện 5 ngày là mất điện liên tục hay chỉ là 5 ngày dừng công đoạn xử lý nước thải sinh học do vi sinh chết? Nếu mất điện thời gian ngắn hơn thì các công đoạn trung hòa, lắng, hóa lý (tuyển nổi, keo tụ) sẽ hoạt động lại khi có điện và xử lý được kim loại nặng, trong đó có CrVI (nếu không xử lý hóa lý thì chắc là sẽ phát hiện được CrVI trong môi trường biển, ít nhất trong trầm tích.
Tôi không tin về sự cố mất điện ở Formosa, là chuyện buồn cười thành ra cũng chả nên mất thì giờ tìm hiểu thêm làm gì mà chỉ cần tìm giải pháp hữu hiệu kiểm soát việc xả thải bằng cách “nắm đằng chuôi”. Nói theo ngôn ngữ của chuyên gia ngành điện là nếu cần thiết phải cho cái hệ thống quản lý máy bơm nước thải ra biển vào một cái “cubicle” khóa lại và do ta kiểm soát để chỉ cho phép bơm nước “đã xử lý” ra biển.
11. Không thể nói là ‘luyện cốc ướt’ hay ‘luyện cốc khô’ ở Formosa. Có lẽ do Bộ trưởng Bộ công thương Trần Tuấn Anh và một vị Tổng giám đốc trong ngành sử dụng cụm từ nói trên không chuẩn xác về chuyên môn, thành ra dẫn đến nhiều ngộ nhận trong xã hội.
Tôi đã tra cứu các nguồn tài liệu khoa học kỹ thuật và thảo luận với chuyên gia, nhận thấy việc dập tắt lửa bằng công nghệ ướt hay khô chỉ là một công đoạn trong luyện cốc, cho nên không thể nói là ‘luyện cốc ướt’ hay ‘luyện cốc khô’ được.
Luyện cốc: Trên thế giới kỹ thuật luyện cốc giống nhau, chỉ có khác một ít về chọn kiểu lò với số lỗ nhất định, tham số công nghệ, bố trị công nghệ, phối ghép thiết bị, và giải pháp bảo vệ môi trường.
Than cốc được rửa, nghiền sàng đến <3 mm, loại bỏ sắt. Sau đó, đưa đến tháp than lò cốc để luyện. Sau khi nhào trộn thành bánh than, rồi đưa vào buồng than hóa. Tại buồng than hóa các bánh than trải qua một chu kỳ kết, cốc hóa, chưng khô với nhiệt độ cao khoảng 9500 độ C đến 11.000 độ C để tạo thành than cốc và khí than tự do.
Sau khi than cốc chín muồi trong buồng than hóa, than cốc được dỡ ra để chuyển vào xe dập tắt lửa cốc. Nếu dập tắt ướt, thì phun nước để than cốc đang cháy đỏ bị dập tắt. Sau đó, than cốc được dỡ xuống sàn phơi, sau một thời gian nguội thì than cốc được chuyển qua công đoạn sàng phân loại theo 4 cấp, rồi chuyển đến xưởng lò cao.
Khí than tự do nóng ở nhiệt độ 7000 độ C được thu gom trên nóc buồng đốt. Khí này sẽ được chưng tưới bằng nước ammonia tuần hoàn với áp lực khoảng 0,3 Mpa và nhiệt độ 780 C để làm nguội đến 840 C. Dầu cốc trong khí than tự do cũng đồng thời bị nung lạnh. Khí than lò cao và khí than lò cốc được dùng để tăng nhiệt cho lò cốc.
Có vài công nghệ làm sạch khí than lò cốc, tách khử và thu hồi lưu huỳnh, tẩy chưng amonium và phân giải amonium, công nghệ rửa benzene, không rõ Formosa sử dụng loại nào?.
Dập tắt lửa cốc:
Có 2 loại: Dập tắt ướt và dập tắt khô.
Dập tắt ướt (Cole Wet Quenching) thì sẽ tiết kiệm được đầu tư, kỹ thuật đã ổn định và thao tác thành thạo, hơn nữa có thể sử dụng nước thải sau khi xử lý sinh hoá để dập tắt lửa cốc. Như thế, nước thải không xả ra ngoài. Tuy nhiên, hiệu quả tận dụng tổng hợp nguồn năng lượng lại tương đối thấp, vì nhiệt còn lại trong cốc đang nóng không sử dụng. Quá trình “quenching” này, có sinh ra khí bụi than vào không khí. Nước sau khi xử lý sinh hóa được tăng áp, đưa toàn bộ lượng nước để dập tắt lửa cốc. Bùn trong bể xử lý sinh hóa được dùng để trộn với than cho sản xuất cốc.
Dập tắt khô (Coke Dry Quenching) là dùng khí nén lạnh (N2: 70-75%, H2: 2-3%. CO: 8-10%, CO2: 10-15%) để dập tắt. Lửa đi từ trên tháp xuống, còn khí lạnh đi từ dưới lên. Nhiệt nóng từ cốc đang nóng được sử dụng để sinh hơi, phát điện. Như vậy, phải có nhà máy nén không khí tới 200 atm, rồi lạnh đến -40 độ C, đầu tư cao hơn. Tuy vậy, dập tắt khô có ưu điểm hơn là lợi dụng tổng hợp nguồn năng lượng và hiệu quả bảo vệ môi trường. Công nghệ này, được áp dụng tai một số nhà máy ở Nhật Bản.
Điều trớ trêu là:
Chính MCC (Metallurgy Construction Company of China) nhà thầu chính của 2 đợt mở rộng Gang Thép Thái Nguyên (đợt 2 đang làm ầm ĩ trên công luận) đã chào công nghệ dập tắt lửa khô cho xưởng sản xuất cốc 300 nghìn tấn/năm, nhưng Gang Thép Thái Nguyên từ chối, chỉ chấp nhận dập ướt, vì đang quen sử dụng công nghệ ướt rồi, không có tiền xây dựng nhà máy nén khí và sử dụng năng lượng dư thừa từ cốc nóng vào việc gì, đương nhiên cũng phải đầu tư thêm nữa.
Chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tỉnh táo, nếu tiếp tục đầu tư hàng nghìn tỷ nữa cho khu gang thép Thái Nguyên chẳng khác gì “ném tiền qua cửa sổ”!
Xin lưu ý: Nước thải từ quá trình cốc hóa có độ độc hại cao và gây ung thư, bởi vì có chứa phenolic, aromatic, heterocyclic, polycyclic organics, inorganics, cyanide, sulfide, ammonium và ammonia. Sách vở cho hay chất phanerochaete chrysosporium có thể loại bỏ tới 80% phenol ra khỏi nước thải từ quá trình cốc hóa này.
12. Formosa là một tập đoàn kinh tế lớn nhất Đài Loan và tập đoàn lớn thế giới (Đương nhiên bây giờ thì Đại lục nắm giữ bao nhiêu % rồi thì không rõ). Vì thế, họ không ‘lãng phí’ hơn $10 tỷ đã đầu tư ở Việt Nam đâu. Có ý kiến cho rằng có kẻ khác giấu tên làm hại Việt Nam thông qua Formosa, kẻ dấu tên này có thể là người từ Đại lục. Khi nhận tội, Formosa đổ lỗi cho nhà thầu phụ Trung Quốc. Formosa là tập đoàn đã làm ăn ở nhiều nước mà thiếu quy trình quản lý nhà thầu phụ thì đó là lỗ hổng trong hợp đồng kinh tế. Theo luật quốc tế, nếu nhà thầu phụ của Formosa làm sai thì Formosa cũng vẫn phải gánh chịu trách nhiệm.
Trong thực tế, để kiếm lời, người ta có thể làm một số việc gian dối như xả trộm nước thải chưa qua xử lý ra môi trường. Ngay như nhà máy xi măng có đầy đủ công nghệ xử lý ô nhiễm không khí nhưng đêm khuya, không có ai kiểm soát thì vẫn xả trộm ra ngoài trời để giảm giá thành. Doanh nhân thì lời lãi là hàng đầu, sẵn sàng làm như Karl Marx đã từng nói cho nên các biện pháp kiểm tra, giám sát về môi trường và chế tài của ta phải thật chặt chẽ, và nghiêm khắc.
13. Phenol và cyanua xuất hiện trong quá trình cốc hóa, theo lý thuyết thì được xỷ lý ở hệ thống xử lý sinh hóa rồi, sau đó được xử lý tiếp ở hệ thống xử lý nước công nghiệp. Tôi không chắc với số lượng phenol nhiều như thế theo nhà khoa học Trần Gia Ninh tính toán.
14. Phenol là chất không ưa nước, ít tan trong nước, mà tan trong dung môi hữu cơ, có thể tồn dư dạng phức cơ kim, một thời gian sau, rồi cũng phân hủy hết. Hay nói chính xác hơn phenol ít tan trong nước lạnh nhưng nhiệt độ nước càng cao thì độ tan của phenol càng tăng và tan vô hạn trong nước ở 66 độ C.
Còn CN thì là một anion hóa trị -1, rất linh động nên dễ bị khả năng tự làm sach của biển, loại đi nhanh chóng, nhất là khi nó tạo ra SCN-, thì không độc nữa. Hydroxyt Fe (Fe (OH)2, dễ chuyển hóa thành Fe (OH)3 trong điều kiện ánh sáng và có oxy, cho nên nếu là độc Fe thì không đáng ngại. Nếu có số liệu bao nhiêu tấn cyanua, phenol, hydroxyt sắt đổ ra biển sẽ phân tích đánh giá thuyết phục hơn.
15. Phenol và cyanua dù là hấp phụ (liên kết vật lý) hay tạo phức (liên kết hóa học) thì đều là cân bằng động dịch chuyển theo mũi tên 2 chiều. Phenol khi dính với sắt tồn tại lâu hơn, và đi xa hơn cyanua nhưng cuối cùng vẫn bị nước biển pha loãng.
Ngay từ đầu, khi xảy ra sự cố cá chết hàng loạt ở miền Trung, nhóm chuyên gia yêu môi trường đã nghĩ ngay đến thủ phạm là Formosa nhưng cũng đặt ra câu hỏi sắt ở đâu mà ra nhiều thế? Lượng các chất độc nào đủ lớn để làm chết cá trên một vùng rộng lớn như vậy? Xin lưu ý nước biển Hà Tĩnh nhiễm sắt nhiều so với các nơi khác, vì trong quặng sắt Thạch Khê Fe2O3 chiếm tới 60,64-73,13 %, FeO từ 9,25-22,24%.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, khi xúc rửa, sắt, rỉ sắt từ đường ống tan ra tạo thành muối sắt (II), ví dụ FeCl2. Sắt (II) này nằm trong môi trường có axit hữu cơ là axit citric (thành phần trong dung dịch tẩy rửa) thì Fe(II) tạo phức với nó, do tạo phức nên bình thường không oxy hóa được thành Fe(III) (quá trình cần oxy) để tạo thành hợp chất sắt oxy – hydroxit (FeOOH) dễ lắng như trong công nghệ xử lý sắt trong nước ngầm.
Sắt sử dụng trong phản ứng Fenton là muối sắt (II), nó kết hợp với H2O2 để tạo ra gốc tự do OH, chất oxy hóa mạnh, phân hủy sâu được thành phần phenol và nhiều loại chất hữu cơ khó sinh hủy và các chất màu. Sau phản ứng, sắt (III) hình thành, nó dễ lắng khi không bị dính chất hữu cơ (ví dụ do hấp phụ) và tách ra dưới dạng bùn thải vv...
Vậy, ngoài chất độc đã được phát hiện phenol và cyanua, Fe2 nói trên mà thủ phạm là Formosa, còn lượng chất độc nào khác chưa bị lôi ra ánh sáng? Tôi vẫn tin là phải có một lượng độc tố (và cả độc tố khác ngoài phenol và cyanua) được thải vào biển.
16. Phân tích mẫu nước ở vùng Thừa Thiên - Huế không hề có phenol và cyanua vậy thì tại sao cá chết? và chuyển sang đổ diệt cho amoni/amonia vì phân tích mẫu nước thấy có nồng độ cao gấp nhiều lần QCVN. Rồi bảo 50% cá chết vì độc tố phenol và cyanua, do trong cơ thể chúng có nồng độ các độc tố này cao, vậy còn 50% cá chết khác chắc ăn phải chất siêu độc khác hơn cả phenol và cyanua v.v?
17. Bộ Tài nguyên Môi trường giải thích rằng khi cyanua và phenol kết hợp, trở thành “tấm chăn” khổng lồ hút thêm rất nhiều chất độc khác nên gây ra tình trạng cá chết trên diện rộng. Cyanua là chất rất độc nhưng cyanua khi kết hợp lan rộng đến thế nào thì cần đọc báo cáo khoa học chi tiết của đoàn thẩm tra. Tuy nhiên, tôi tra cứu, chưa thấy tài liệu nào nói trường hợp hút các chất độc khác kiểu này?.
18. Nhiều ý kiến đề nghị Formosa cần đưa đường ống xả sát đáy biển lên trên mặt biển để dễ kiểm soát. Trên thế giới các nhà máy kể cả nhà máy thép đều cho phép đường ống xả đặt dưới đáy biển vì biện pháp kiểm soát chất lượng nước là ngay ở trên mặt đất trước khi cho vào cửa đường ống xả ngầm. Nếu bắt đưa đường ống xả đáy lên mặt biển sẽ gây trở ngại về giao thông thủy, và làm bệ đỡ rất phức tạp. Ở Việt nam, các nhà máy dầu khí đang vận hành và ngay cả quy hoạch nhà máy điện nguyên tử các đường ống đều đặt xả đáy nhưng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy chuẩn kiểm soát về môi trường. . 
19. Về bài toán giá thành, theo tính toán của chuyên gia, sử dụng số liệu giá nguyên liệu trên thị trường 2016 thì chi phí sản xuất một tấn thép thô theo phương pháp BOF thì giá thành một tấn thép là 310 USD, trong đó chi phí lớn nhất là quặng sắt 80 USD (cần 1,56 tấn quặng), than 73 USD (cần 0,89 tấn), chi phí nguyên liệu phụ khác 83 USD, điện 17 USD, lao động 16 USD, và chi phí khấu hao 54 USD. Giá lao động như thế chỉ bằng chỉ bằng 5% giá thành.
Tuy nhiên, cần lưu ý là khi TPP có hiệu lực đối với Việt Nam thì thép Formosa hoàn toàn có thể cạnh tranh với thép Trung Quốc, vì không phải đóng thuế nhập khẩu quặng sắt, than mỡ, than nhiệt trị… và không phải đóng thuế xuất/nhập xuất thép sang các nước thành viên TPP như Australia, Indonesia, Mỹ, Canada, Peru…trong khi TQ phải đóng các loại thuế này. Đây chưa nói về giá lao động, đóng góp của Formosa cho Việt Nam cũng rất ít như thuế đất, phí môi trường, miễn hoặc giảm nhiều thứ khác. Điều tệ hại là Formosa có thể kiện dựa vào clause của TPP về ‘Investor-State Dispute Solution System’ về những trường hợp như vừa qua nếu Việt Nam không thận trọng và có đủ bằng chứng thuyết phục.
20. Cho phép Formosa xây dựng nhà máy điện với công suất 650 MW là quá nhiều đối với luyện thép ở đây, chắc là cho bán điện dư thừa lên lưới quốc gia. Với công suất 7,1 triệu tấn thép rồi lên 15 triệu tấn của Formosa, rồi nhà máy thép của Vạn Lợi, nhà máy thép mấy triệu tấn của Trung Quốc, một loạt nhà máy điện than… Vũng Áng sẽ trở thành vùng công nghiệp Ruhr của nước Đức cách đây vài thập niên. Miền Trung giải hẹp như vậy thì khói mù dầy đặc, chất độc hại đương nhiên phải ra biển (đấy là chưa nói đến chất thải rắn). Đáng tiếc, là người dân không được cảnh báo trước, còn người có trách nhiệm mải say sưa cho đó là thắng lợi.
21. Thu hút FDI, nhất là ngành công nghiệp nặng, luyện kim, hóa chất, giấy, dệt may, lọc hóa dầu…có thể ví như được ruống rượu Whisky, còn không, thì chỉ uống rượu “cuốc lủi” tự nấu hay rượu Hà Nội. Nhưng xét về góc độ môi trường thì không ai dám chắc các hệ thống xử lý hoạt động tốt liên tục, còn lỗi của con người, sự cố thiên nhiên vv..…
22. Giải pháp trước mắt
Về biển:
- Công việc cần làm hiện nay là khảo sát đánh giá những mức độ bị hủy hoại môi trường biển dọc theo ven bờ biển 4 tỉnh bị ô nhiễm để có kế hoạch tương đối sát thực khu vực nào thì có thể để môi trường tự làm sạch và tự phục hồi (natural attenuation/remediation), khu vực nào cần sự hỗ trợ của con người và khu vực nào hoàn toàn phải phục hồi nhân tạo. Không thể chỗ nào cũng “làm sạch biển... trồng san hô...”
- Cách để đánh giá môi trường biển bây giờ, không phải chỉ đánh giá mức độ ô nhiễm (thời gian qua quá lâu rồi, chỉ còn tồn dư và ô nhiễm thứ cấp) mà cần đánh giá mực độ bị hủy hoại là quan trọng hơn.
- Các phương pháp đánh giá ô nhiễm, theo tôi thì thông qua phân lô, lấy mẫu, phân tích và đánh giá. Còn đánh giá mức độ hủy hoại thì có nhiều cách khác nhau nhưng sát thực nhất là tính phần trăm số sinh vật biển bị hủy hoại tại chỗ và mật độ sinh vật biển có trong hiện trạng (các loài san hô, sao biển, nhím biển, giun/lươn biển và động vật hai vỏ được quan tâm đầu tiên).
-Tuỳ theo đặc điểm của từng hệ thuỷ sinh đặc thù mà hình thành các chương trình phục hồi thích hợp
- Ở những vùng hệ san hô bị huỷ diệt, cần có kế hoạch phục hồi nhanh bằng cách tạo nơi cư trú nhân tạo cho san hô phát triển như nhiều nước vẫn làm.
- Rà soát, kiểm soát nghiêm ngặt các nguồn xả thải ra môi trường biển ở miền Trung (không chỉ riêng Formosa).
- Quan tâm giúp đỡ ngư dân chuyển nghề thích hợp, ưu tiên hàng đầu là bám biển (kể cả đánh bắt xa bờ) vì ngoài yếu tố kinh tế, còn là chủ quyền biển đảo của tổ quốc. 
Về giám sát:
-Nên học hỏi phương pháp giám sát sinh học bằng các thuỷ sinh vật đặt tại đầu xả nước thải (theo kiểu của EPA) và theo dõi bằng camera, nếu thấy cá chết là có vấn đề (thời điểm cá chết có thể thấy do quan sát trực tiếp hoặc qua xem lại dữ liệu ghi trong ổ cứng).
-Chú trọng phát triển các phương pháp giám sát bằng tiêu chuẩn môi trường xung quanh (ambient standards).
-Biện pháp dù gắt gao đến mấy nhưng nhà quản lý doanh nghiệp không có đạo đức môi trường (kiểu Vedan trước đây và Formosa bây giờ, cũng như nhiều doanh nghiệp Việt Nam trong thời gian qua) thì việc quản lý sẽ gặp khó khăn. Cần phải lập danh sách đen để chú ý đặc biệt tới các doanh nghiệp loại này.

KẾT LUẬN

Các cơ quan chức năng của Việt Nam đã bắt buộc Formosa phải nhận tội, xin lỗi và đền bù là thành quả bước đầu đáng ghi nhận nhưng còn nhiều việc phải nghĩ, phải làm như nội dung tôi đã đề cập ở trên.
Trong quá trình phát triển đất nước khi thành công ít người nhắc đến những người trong cuộc nhưng khi có hậu quả xẩy ra, người ta dễ nhớ và truy vấn, quy trách nhiệm. Cần phải công bằng đánh giá trách nhiệm ở dự án Formosa, dự án bô xit Tây Nguyên v.v. không phải chỉ do bên hành pháp vì đây là chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước.
Người dân ven biển miền Trung rất hiểu giá trị của công nghiệp trong đóng góp GDP của địa phương nhưng không muốn “đổi cá lấy thép”, do đó các cơ quan chức năng cần khẩn trương đẩy mạnh việc thực hiện các biện pháp khắc phục thảm họa này và phòng ngừa các sự cố tiếp theo.
Chỉ có giám sát chặt chẽ theo quy chuẩn môi trường Việt Nam (cập nhật) theo tiêu chuẩn quốc tế cả chất thải khí, thải rắn và nước thải thì Formosa sẽ phải tự cân đối bài toán kinh tế “trade off” lời-lỗ, để quyết định tiếp tục sản xuất hay tự nguyên đóng cửa.
T.V.T.
Tác giả gửi BVN.

Chúng ta phải trả giá

Chúng ta phải trả giá

bauxitevnWed 7:45 AM


Kính Hòa, phóng viên RFA
clip_image001
Người Việt biểu tình chống Trung Quốc trước đại sứ quán Trung Quốc tại Hà Nội ngày 08 tháng 7 năm 2012. AFP photo

Cái bóng Trung Quốc, cái bóng cộng sản

Thảm họa môi trường Vũng Áng xảy ra hầu như cùng thời gian với phán quyết của tòa trọng tài quốc tế về biển Đông. Hai sự kiện lớn này phủ cái bóng lo ngại về Trung Quốc lên các trang blog tiếng Việt chưa biết chừng nào mới chấm dứt.
Nói về cái bóng Trung Quốc phủ lên xã hội Việt Nam, luật sư Lê Luân viết rằng khi Nho giáo, vốn là cái cốt lõi của văn hóa Trung Hoa, và tâm lý nô lệ của người Việt chưa chấm dứt thì cái bóng của Trung Quốc vẫn còn đè nặng Việt Nam.
Một nhà nghiên cứu văn hóa Hán Nôm là Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện cho rằng với cái rủi ro lịch sử lệ thuộc 1000 năm thì văn hóa Trung Hoa ảnh hưởng lên Việt Nam là điều khó tránh, nhưng khi bàn về món tiền mà công ty Formosa hứa bồi thường cho Việt Nam sau thảm họa môi trường mà họ gây ra, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện viết rằng Không có một món tiền nào có thể mua được sinh mệnh của mấy chục triệu người con đất Việt dải đất miền Trung. Không có một nhà máy thép nào có thể cho hàng triệu ngư dân cuộc sống như là biển cả.
Công ty Formosa có chủ là người Đài Loan, nhưng được cho là gắn bó rất chặt chẽ với các công ty Trung Quốc cộng sản.
Nhà báo Nguyễn An Dân nhìn lại những ảnh hưởng của các quốc gia cộng sản lớn lên nước Việt Nam trong mấy chục năm qua:
Giai đoạn 1979, do Trung Quốc xâm lược Việt Nam, Liên Xô khi đó trợ giúp chúng ta, nên chúng ta cho con em học tiếng Nga. Rồi cách đây 6-7 năm thì do Trung Quốc là bạn 16 vàng 4 tốt nên lại có đề án đưa tiếng Hoa vào hệ thống giáo dục phổ thông. Tại sao chúng ta cứ mãi ngả nghiêng như thế, mãi vọng ngoại như thế? Lại còn lập dự án phát triển viện Khổng tử, dưng lại các tượng Khổng tử. Đó là sự thất thủ chủ quyền về giáo dục, về văn hóa tư tưởng.
Hai cuộc khủng hoảng, thảm họa môi trường Vũng Áng, và chủ quyền bị lấn lướt ngoài biển Đông đã đặt tính chính danh cầm quyền của Đảng Cộng sản vào một thử thách rất lớn. Nhà báo Kami bình luận:
Thảm họa môi trường biển miền Trung vừa qua đã phơi bầy toàn bộ những sự thật phũ phàng trong việc quản trị đất nước của Đảng Cộng sản Việt Nam trong thời gian qua. Đó là tình trạng chính quyền Nhà nước và cán bộ lãnh đạo ở mọi cấp vô trách nhiệm đối với đất nước cũng như dân chúng. Họ đang điều hành quốc gia theo lối “sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi”.
Đó là hậu quả của một thể chế chính trị độc đảng như Việt nam hiện nay, khi cơ chế kiểm soát và điều chỉnh quyền lực đã bị tê liệt và vô hiệu hóa. Vì lợi nhuận và lợi ích của cá nhân, người ta đã bất chấp tất cả, kể cả cuộc sống của dân chúng và tương lai của dân tộc này. Vì thế chúng ta phải cảm ơn Formosa, nhờ qua đó chúng ta mới biết được thực trạng của đất nước. Chúng ta cần phải đặt câu hỏi, Đảng Cộng sản Việt Nam một đảng cầm quyền duy nhất ở Việt Nam với các thành viên có ý thức như thế, thì còn xứng đáng để tiếp tục duy trì Điều 4 của Hiến pháp nữa hay không?
Bên cạnh những trách nhiệm về môi trường và chủ quyền, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện cũng cho rằng chủ nghĩa cộng sản chịu trách nhiệm về những tổn hại về văn hóa và tin thần xảy ra trên đất nước Việt Nam mấy mươi năm qua.

Đấu tranh

Một chuyển biến rõ ràng của tình hình chính trị xã hội Việt Nam trong thời gian gần đây là nhiều người đã lên tiếng công khai kêu gọi loại bỏ chủ nghĩa cộng sản. Tác giả Lê Văn viết trong lời đề tựa cho một bài viết trên trang blog Ba Sàm rằng:
Xóa bỏ chế độ cộng sản không phải là đi tiêu diệt người cộng sản mà là nhằm loại Đảng Cộng sản ra khỏi quyền hành bằng mọi phương tiện, mọi hình thức, mọi phương pháp ôn hoà để giành lại quyền tự quyết định cho tương lai của chính chúng ta, cho tương lai của cả dân tộc ta.
Không ít những đảng viên cộng sản rời bỏ đảng. Trang blog Bình Luận Án định nghĩa tội trạng phản đảng mà đảng cộng sản dành cho họ:
Hành vi phản bội Đảng, suy cho cùng cũng chỉ mới là phản bội các đồng chí của mình, phản bội con đường hay xu hướng chính trị mà mình đã chọn. Chứ không có nghĩa là bị nhân dân hay những người ngoài Đảng ghét bỏ, khinh bỉ, hay bị đánh giá là xấu…
Điều đáng lưu ý, là hành vi phản bội Đảng tuy khá nghiêm trọng, nhưng rốt lại thì vẫn không phải, không bị xem là hành vi tội phạm – theo luật hình sự. Pháp luật Việt Nam, cụ thể là trong Bộ luật Hình sự không có tội “phản bội Đảng Cộng sản”.
Nhưng những khẩu hiệu mang nội dung đòi xóa bỏ sự độc quyền lãnh đạo của đảng cộng sản vẫn chưa xuất hiện trên đường phố, mà thay vào đó là những lời đòi hỏi môi trường trong sạch và chủ quyền quốc gia. Tuy vậy những cuộc biểu tình đó vẫn bị đàn áp.
clip_image003
Người Việt Nam biểu tình chống tập đoàn Đài Loan Formosa ở Hà Nội vào ngày 01 tháng 5 năm 2016. AFP photo
Trong cuộc biểu tình ngày 17 tháng bảy Luật sư Lê Luân thử chọn cách im lặng nhìn thời cuộc và ông rút ra nhận xét như sau:
Có nhiều người nói, im lặng có thể cũng được gọi là một loại lòng tốt. Nhưng nhìn ngược lại, im lặng hay phớt lờ trước những bất công và đòi hỏi buộc phải lên tiếng của xã hội thực tại với một người có lương tâm, thì có nghĩa, im lặng, nếu được hiểu là một loại lòng tốt, chắc chắn thứ lòng tốt đó là hoàn toàn vô nghĩa và không sử dụng được, giống như đồng tiền trên tay mà không thể tiêu vậy.
Chọn cho mình một thái độ như thế nào trước những cuộc khủng hoảng hiểm nguy như môi trường và chủ quyền, cũng là điều mà nhạc sĩ Tuấn Khanh suy nghĩ:
Bạn hỏi tôi phải nên hành động như thế nào. Tôi khó có thể trả lời toàn ý cho bạn về điều này. Tôi cũng không muốn khuyên bạn xuống đường biểu tình, vì bạn có thể là một người bồng bột. Nhưng nếu bạn bắt gặp một ai đó trên đường phố đang giương khẩu hiệu chống Bắc Kinh xâm lược, hay phản đối sự tồn tại phi nhân và phi lý của Formosa chẳng hạn, hãy chào và dành cho người yêu nước ấy một nụ cười. Đó là một nụ cười thật sự ấm áp để bạn, tôi, và người ấy cùng hiểu với nhau trong niềm hy vọng, rằng, dân tộc chúng ta, quê hương chúng ta đang thức tỉnh.
Hy vọng của nhạc sĩ Tuấn Khanh cũng là mong ước trong tuyên bố của mạng lưới blogger Việt Nam, mong muốn về một tinh thần Diên Hồng trong thế kỷ 21 để cứu nguy dân tộc:
Điều mong ước của Mạng lưới Blogger Việt Nam là được nhìn thấy các bạn tranh đấu cho nhân quyền, các anh chị bảo vệ cây xanh, các bác các chú trong các đảng phái, những văn nghệ sĩ, trí thức, và quan trọng hơn hết, rất nhiều, hàng ngàn, hàng chục ngàn những khuôn mặt rất mới sẽ nắm tay nhau làm nên một biểu tượng Diên Hồng cho phong trào tranh đấu khôi phục và bảo vệ môi trường, bảo vệ ngư nghiệp, chủ quyền biển Đông và bảo đảm rằng con cháu chúng ta có được một cuộc sống an toàn, lành mạnh và tự do trong mọi lãnh vực.
Mong muốn đó có lẽ chưa được như ý muốn, từ một góc độ của Tiến sĩ Nguyễn Thị Từ Huy khi bà phê phán sự kém tổ chức của các phong trào và tổ chức dân sự hiện nay:
Cần phải thừa nhận rằng: các tổ chức xã hội dân sự ở Việt Nam đang trong bước đầu hình thành và xây dựng, vẫn chưa thoát khỏi tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, rời rạc, chưa có một tổ chức nào đủ tầm để đáp ứng đòi hỏi cấp bách của các vấn đề đang đặt ra cho xã hội và cho đất nước. Điều gây băn khoăn là: các tổ chức xã hội dân sự có nhu cầu trở nên lớn mạnh hay không? Các tổ chức xã hội dân sự có muốn khẳng định bản lĩnh của mình hay không? Các tổ chức xã hội dân sự có thể tạo sức mạnh cho mình bằng cách xây dựng tổ chức của mình theo nguyên tắc minh bạch và trong suốt hay không?
Trong khi mà Việt Nam đang bước những bước dài về phía vực thẳm tự hủy diệt thì người ta vẫn không thấy các nỗ lực cải cách từ phía chính quyền, và cũng chưa thấy nỗ lực để trở nên lớn mạnh từ phía các tổ chức xã hội dân sự. Vậy, tương lai của Việt Nam sẽ như thế nào?
Câu hỏi này mỗi người phải tự đặt ra cho mình, cả những người đang đứng trong bộ máy lãnh đạo nhà nước, cả những người đang hoạt động trong phong trào xã hội dân sự, và tất cả mọi người.
Nhà hoạt động dân sự trẻ tuổi Nguyễn Anh Tuấn cho rằng sự tạo dựng phong trào dân sự làm quân bình với quyền lực chính trị là con đường duy nhất mà không có chọn lựa nào khác:
Xã hội Việt Nam chưa tạo dựng được một thể chế mà trong đó đảng chính trị chỉ có thể thỏa mãn được tham vọng quyền lực cố hữu của nó bằng cách gắng sức làm lợi cho cử tri/người dân nhiều nhất có thể.
Hãy quay lại với câu hỏi mà chúng ta đôi khi né tránh:
‘Giả sử đảng cầm quyền tuyên bố công khai đặt lợi ích của nó lên trên lợi ích quốc gia và đa số người dân, bạn làm được gì nó nào?’
Ngoài nó ra, bạn còn lựa chọn nào khác không?
Nếu chưa có, hãy tạo ra nó.
Hoặc ít nhất, đừng vùi dập những ai đang cố gắng tạo ra những lựa chọn khác cho bạn.
Bởi lẽ, thật khó có hàng hóa tốt nếu thiếu cạnh tranh kinh tế và cũng không dễ có chính sách tốt nếu thiếu cạnh trạnh chính trị.
Đôi lúc cũng có đấy, nhờ may mắn. Nhưng chẳng lẽ chúng ta đành lòng đặt vận mệnh cộng đồng chúng ta vào trò rủi may của số phận hay sao?
Để không phải nhìn thấy sự rủi may của dân tộc, blogger Dương Hoài Linh viết trên Dân Luận rằng Bất cứ chuyện gì trên đời này cũng có giá của nó. Nếu không chấp nhận trả giá anh sẽ đừng mong được thụ hưởng. Tất nhiên ta phải cố gắng để cái giá phải trả là thấp nhất nhưng không phải là sự vô cảm và hèn nhát.
K.H.

Xử lý rác thải công nghiệp ra sao?

Xử lý rác thải công nghiệp ra sao?

bauxitevnWed 7:42 AM


Gia Minh, PGĐ ban Việt Ngữ RFA
clip_image001
Một dòng sông ở Mexico bị ô nhiểm từ chất thải nhà máy. Ảnh chụp vào ngày 04 tháng 7 năm 2015. AFP photo
Thảm họa môi trường do hóa chất độc hại mà Formosa thải ra biển vẫn chưa lắng xuống, tin tức về chất thải chưa qua xử lý của nhà máy này được tẩu tán đưa đi chôn lấp tại một số nơi trên đất liền lại nổi lên.
Thực trạng đó cho thấy công tác xử lý chất thải công nghiệp độc hại tại Việt Nam lâu nay thế nào?
Mời quí vị cùng theo dõi trong chuyên mục Khoa học-Môi trường hôm nay.

Thực trạng

Mạng báo Người Đưa tin vào ngày 12 tháng 7 vừa qua loan tin nói qua nguồn tin do một người dân địa phương cung cấp thì phóng viên báo này phát hiện ra tình trạng hằng ngàn mét khối rác thải công nghiệp được vận chuyển đến một trang trại giữa rừng tràm để chôn.
Khối rác thải được mô tả ‘đen kịt, bốc mùi nồng nặc’ được đưa từ nhà máy Formosa Hà Tĩnh đến khu trang trại có tên Hoàng Trinh rộng hàng ngàn mét vuông ở vùng thượng Kỳ Trinh. Trang trại nằm cạnh thượng nguồn Sông Trí và đập tràn cung cấp nuớc sinh hoạt và sản xuất cho hằng ngàn hộ dân trong vùng nằm cách đó không xa.
Tờ báo trích dẫn phát biểu của một cán bộ đang làm việc tại Formosa Hà Tĩnh cho biết khối chất thải được mang đi chôn lấp ở trang trại Hoàng Trinh chính là chất thải kim lọai nặng, được lắng sau quá trình xử lý nước thải. Chất thải này đọng dưới đáy hồ, sau đó được múc lên, cho vào bao chở đi chôn lấp.
Mạng báo Người Đưa tin còn cho biết thêm chi tiết trang trại Hoàng Trinh thuộc sở hữu của ông giám đốc Công ty Môi trường Đô thị thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh - ông Lê Quang Hòa.
Tin vừa nêu được cả truyền thông chính thức của nhà nước cũng như cộng đồng cư dân mạng quan tâm như là một tin nóng nhất trong ngày 12 tháng 7.
Một facebooker có biệt danh Bạch Hoàn viết trên trang cá nhân là bản thân người này không lấy làm ngạc nhiên cho lắm về phát hiện xe tải chở hơn 100 tấn chất thải chưa qua xử lý màu đen, sền sệt, bốc mùi hôi thối, kèm mùi hóa chất nồng nặc đến chôn trộm tại Kỳ Anh, Hà Tĩnh.
Facebooker Bạch Hoàn cho rằng theo hiểu biết của bản thân thì việc xử lý không đúng qui trình của Formosa Hà Tĩnh từng xảy ra nhiều lần; lần bị phát hiện hôm ngày 12 tháng 7 chỉ là ‘phát huy kinh nghiệm đã được tích lũy’.
Truyền thông trong nuớc vào ngày 16 tháng 7 cho biết tổng số chất thải có nguồn gốc từ nhà máy Formosa Hà Tĩnh được chôn lấp tại khu vực trang trại của ông Lê Quang Hòa là chừng 270 tấn.
Ngoài trang trại của ông giám đốc Công ty Môi trường Đô thị Thị xã Kỳ Anh còn có hai điểm chôn lấp khác cũng được phát hiện bên dưới là chất thải có nguồn gốc từ nhà máy Formosa Hà Tĩnh.
Ba hôm sau, vào ngày 19 tháng 7, dân chúng cư ngụ tại phường Kỳ Long, thị xã Kỳ Anh phát hiện hàng trăm tấc rác thải có nguồn gốc từ Formosa Hà Tĩnh tại khuôn viên trang trại của một người dân trên địa bàn phường. Ngòai số rác xây dựng, có cả bùn thải màu đen đã khô cứng.
Rác thải của Formosa Hà Tĩnh, mà trong đó có chất thải công nghiệp độc hại, được cho biết còn được chuyển ra đổ tại bãi rác Thiên Cầm.
Ông Lê Văn Khoa, giảng viên môi trường thuộc Đại học Bách Khoa Sài Gòn, nói về tình trạng chất thải độc hại tại Việt Nam như sau:
“Tôi nghĩ họ đều có trung tâm làm xử lý chất thải hết: hoặc của tư nhân hoặc của nhà nước. Hiện nay chất thải công nghiệp của các doanh nghiệp buộc phải đem đến nơi xử lý cho đúng. Còn đối với người dân thì chưa phân loại được; vì (để xử lý) phải phân loại.
Theo tôi biết tại thành phố Hồ Chí Minh, người ta có tổ chức ngày hội tái chế chất thải. Trong ngày đó người dân đem những chất thải nguy hại trong gia đình đến nơi đó. Một số phường ở thành phố (Hồ Chí Minh) họ cũng nhận những chất thải nguy hại.
Ở cấp phường thì người ta làm nhiều lần, còn ở (cấp) thành phố người ta chỉ làm một năm một ngày. Mục đích nhằm nâng cao nhận thức cho cộng đồng thôi. Còn bất cập lắm! Chất thải trong gia đình như pin cũ, đồ đựng hóa chất như thuốc xịt muỗi... rõ ràng chưa quản lý được đâu! Việc đó còn tùy thuộc vào nhận thức của từng người”.

Qui định luật pháp

clip_image003
Rác thải Formosa chôn lấp sai quy trình. Photo courtesy of danviet.vn
Thông tư mang số 12/2011/TT-BTN-MT qui định về quản lý chất thải nguy hại của Bộ Tài Nguyên- Môi trường Việt Nam được đưa ra hồi tháng tư năm 2011. Theo đó đối tượng áp dụng của thông tư gồm các cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân trong nước hoặc tổ chức, cá nhân nước ngòai có họat động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ liên quan đến phát sinh chất thải nguy hại trên lãnh thổ Việt Nam.
Giáo sư Lê Huy Bá, nguyên Viện truởng Viện Khoa học Công nghệ và Quản lý Môi trường, Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, có ý kiến về vấn đề luật pháp và công tác thực thi trong lĩnh vực xử lý chất thải công nghiệp nguy hại:
“ Luật, nghị định... đều có đầy đủ; tuy nhiên lỗ hổng trong quản lý là chủ yếu.
Luật nói rõ chủ đầu tư mà có công ty nào đó (nhận) xử lý chất thải nguy hại cho họ (công ty) thì phải theo đến cùng - đến khi chất thải nguy hại đó hết nguy hại rồi hay thành một dạng chất thải ở dạng có thể chấp nhận được. Như vậy mới được. Tuy nhiên ở đây là chỉ qua hàng rào của nhà máy rồi là xong; thế là không ổn.
Trong trường hợp Formosa là ký hợp đồng với một công ty không có trách nhiệm, không có giấy phép trong (hoạt động) xử lý chất thải. Như vậy là không đúng luật.
Chất thải của Formosa thường là chất thải độc hại; bùn thải của họ là bùn thải độc hại.
Theo qui định mới đây của Bộ Tài nguyên & Môi trường thì một công ty, một khu công nghiệp vừa có chất thải thường, vừa có chất thải độc hại là được xếp vào loại chất thải độc hại và xử lý, hành xử theo dạng có chất thải độc hại. Trường hợp Formosa phải xử lý theo dạng chất thải độc hại.
Chất thải độc hại tại các khu công nghiệp, các nhà máy phải để riêng ra và đánh dấu như hình ‘sọ dừa’ bên ngoài bao bì cho thấy đó là chất thải độc hại. Khi vận chuyển cũng phải theo cung cách riêng của chất thải độc hại.
Nơi tiếp nhận phải có đầy đủ chức năng, máy móc-trang thiết bị để xử lý chất thải độc hại.
Đó là theo qui định, còn người ta làm được bao nhiêu là chuyện khác!”
Giáo sư Lê Huy Bá tiếp tục đưa ra nhận định về thực tế trang bị các cơ sở hạ tầng xử lý chất thải công nghiệp độc hại cũng như trở ngại trong công tác này tại Việt Nam:
“Vấn đề xử lý chất thải độc hại tại Việt Nam hiện chỉ có một số công ty có trang thiết bị cần thiết. Như ở (khu công nghiệp) Lê Minh Xuân có một công ty có thiết bị đốt chất thải độc hại.
Tuy nhiên trong quá trình làm, nói chung việc xử lý không triệt để gọi là đối phó; phần lớn đem đổ hay chôn lấp ‘bậy bạ’ ở đâu đó.
(Vụ việc) Formosa gióng lên tiếng chuông báo động việc quản lý chất thải độc hại của mình (Việt Nam) ‘rất nguy hiểm’.
Bây giờ tại các tỉnh (khu công nghiệp của tỉnh) đều có bộ phận xử lý chất thải độc hại. Tuy nhiên khả năng thu gom chưa được hoàn toàn. Người dân thì không có ý thức, khi bỏ chất thải độc hại ra thì chung với chất thải bình thường. Vì vậy khi đổ ra bãi thải, tất cả bỏ ‘lộn’ với nhau. Đó cũng là một trở ngại”.
Cũng theo giáo sư Lê Huy Bá thì thông tin cho biết Formosa Hà Tĩnh vẫn còn trong kho chừng 800 tấn chất thải ngòai số đã đưa đến các nơi như bị phát hiện vừa qua.
Vụ Formosa chưa kết thúc
Qua theo dõi thì vị chuyên gia môi trường này cho rằng biện pháp xử lý của nhà cầm quyền Hà Nội đối với những vi phạm của Formosa Hà Tĩnh cho đến nay vẫn còn chậm mặc dù theo ông ghi nhận có một số nỗ lực:
“Tất nhiên có cố gắng nhưng tiến hành vẫn chậm. Ghi nhận sự cố gắng, nỗ lực của những ê kíp mới. Đối với ê kíp cũ có nhiều cái đáng trách lắm, có thể gọi là tiêu cực Ê kíp mới có vẻ cũng tính cực, năng nổ, cũng đi đúng hướng; tuy nhiên quá trình làm như thế là quá chậm. Vẫn chưa có sự công khai, minh bạch một cách hoàn toàn. Ví dụ những bản phân tích cụ thể quá trình thải của Formosa… vẫn chưa được công bố một cách rộng rãi để cho những nhà khoa học không phải trong số 100 người được chọn ra làm trực tiếp để biết tường tận các quá trình, diễn tiến, tai biến do Formosa.
Có những cái lý giải chưa được, chưa ổn!”
Vụ việc Formosa Hà Tĩnh thông qua các đơn vị môi trường trong nước đưa chất thải công nghiệp chưa qua xử lý đến chôn lấp tại nhiều nơi như tin tức loan đi khiến dư luận nhớ lại vụ Công ty cổ phần Nicotex Thanh Thái chôn thuốc bảo vệ thực vật hết hạn sử dụng và các chất thải nguy hại ở Thanh Hóa suốt từ năm 1999 đến năm 2009.
Hành vi này được nói có dấu hiệu tội ‘gây ô nhiễm môi trường’ theo điều 239 Bộ luật Hình sự Việt Nam năm 1999, sửa đổi năm 2009. Tuy nhiên sau đó các cơ quan chức năng Việt Nam cho rằng chưa đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự.
Nhiều vụ việc gây ô nhiễm môi trường của các tập đoàn, công ty trong cũng như ngoài nước tuơng tự vụ NicoTex Thanh Thái ở Thanh Hóa chỉ bị xử lý bằng phạt tiền.
Mức bồi thuờng mà nhiều người cho nhẹ. Mức bồi thường 500 triệu đô la trong vụ Formosa Hà Tĩnh vì đã xả thải chất độc ra biển khiến cá chết hàng loạt dọc theo bờ biển miền trung cũng bị dư luận cho là giá quá rẻ mạt; từ đó khiến các thủ phạm gây ô nhiễm môi trường tiếp tục vi phạm để rồi sẵn sang chịu phạt.
Hầu như nếu như người dân không phát hiện và mạnh mẽ lên tiếng tố cáo những hành vi gây hại như thế, các vụ việc nghiêm trọng vẫn không được xử lý đến nơi đến chốn.
G.M.

Quy trình hại dân

Quy trình hại dân

bauxitevnWed 7:41 AM


Kami
Gần đây, khi lý giải về những vụ việc nghiêm trọng gây thiệt hại về tài sản của nhà nước, hay của công dân thậm chí là cả tính mạng của không ít người thì các cán bộ có trách nhiệm đều lên tiếng khẳng định rằng họ đã thực hiện đúng quy trình.
Hẳn chúng ta ai cũng còn nhớ vụ việc vào năm 2013, khi lực lượng chức năng của Đài Loan đã phát hiện, thu giữ 600 bánh heroin có trọng lượng tới 229 kg, trị giá khoảng 300 triệu USD, được cất giấu trong 12 loa thùng trên chuyến bay cất cánh từ sân bay Tân Sơn Nhất đi tới sân bay Đào Viên (Đài Loan). Vụ việc một lượng ma túy hơn 200 kg dễ dàng vượt qua tất cả các hệ thống kiểm tra tối tân bằng người, bằng máy móc tinh vi và cả chó nghiệp vụ của cơ quan An ninh và Hải quan Việt nam là một vụ việc cực kỳ nghiêm trọng. Vậy mà ông Trần Mã Thông, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP.HCM đã khẳng định “xanh rờn” rằng Cục Hải quan TPHCM đã làm đúng quy trình, không có sai phạm.
Hay như vụ việc nữ sinh Lê Thị Hà Vi ở Đắk Lắk bị cưa chân oan, nguyên do Bệnh viện Đa khoa Cư Kuin “có sai sót trong quá trình điều trị do trình độ chuyên môn hạn chế, khi có diễn biến xấu xảy ra đã không được xử trí kịp thời” theo như kết luận của Sở Y tế Đắk Lắk. Tuy vậy, lãnh đạo Sở Y tế tỉnh này vẫn một mực nhận định rằng bệnh viện đó không vi phạm quy trình khám chữa bệnh (!?) Tương tự như thế, trong ngành y tế đã có rất nhiều những trẻ nhỏ vô tội đã chết sau khi tiêm phòng vắc xin và những người có trách nhiệm trong ngành y tế vẫn khẳng định là họ thực hiện đúng quy trình.
Nghiêm trọng hơn, ở khu vực miền Trung trong những năm trước đây, vì lợi ích cục bộ của một vài nhà máy thủy điện người ta đã bỏ qua chức năng căn bản của những hồ chứa nước, đó là khả năng điều tiết lũ. Để tăng công suất phát điện cho những nhà máy, chủ doanh nghiệp đã xả lũ hết sức tùy tiện, điều đó gây ra hậu quả hết sức thảm khốc. Riêng năm 2014, theo thống kê đã có 41 người chết, 5 người mất tích và 74 người bị thương do mưa lũ. Mưa lũ cũng làm đổ, sập, trôi 410 ngôi nhà; tốc mái, hư hỏng 1.271 ngôi nhà và ngập 425.573 ngôi nhà. Vậy mà điều trần trước Quốc hội lãnh đạo Bộ Công Thương vẫn khẳng định rằng, thủy điện miền Trung đã xả lũ đúng quy trình.
Trong vấn nạn chạy chức, chạy quyền hiện nay thì cũng vậy. Những người đứng đầu các cơ quan nhà nước thường nói “đúng quy trình” nhằm để biện minh cho việc việc bổ nhiệm người thân hay tay chân của mình và cũng là cách để họ phủ nhận người tài vào các vị trí lãnh đạo. Như chuyện ông Trịnh Xuân Thanh một doanh nhân ở Đông Âu trở về, đã được cất nhắc làm lãnh đạo của Tổng công ty Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC), là một người phải chịu trách nhiệm chính trong việc thua lỗ 3,2 ngàn tỉ đồng của công ty này. Theo đánh giá của Ủy ban Kiểm tra TW thì ông Trịnh Xuân Thanh phải chịu trách nhiệm trong việc đã để PVC “thua lỗ triền miên, thiệt hại kinh tế cực kỳ nghiêm trọng, tạo dư luận xấu, làm giảm niền tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước”. Vậy mà không biết nhờ phép mầu nào mà ông Trịnh Xuân Thanh lại được “ưu ái” điều động về giữ các chức vụ khác ở Bộ Công Thương. Rồi sau đó lại được lãnh đạo tỉnh ủy Hậu Giang xin đích danh về giữ chức Phó Chủ tịch UBND tỉnh. Chưa hết trong cuộc bầu cử ĐBQH khóa 14 vừa qua ông Trịnh Xuân Thanh còn trúng cử ĐBQH với tỷ lệ phiếu bầu cao nhất của tỉnh Hậu Giang. Vậy mà khi vụ việc vỡ lở, một số các bộ của Ban Tổ chức TW, Bộ Công Thương và tỉnh uy Hậu Giang vẫn khăng khăng rằng quá trình bổ nhiệm ông Thanh làm đúng quy trình.
Mới nhất là thảm họa môi trường ở khu vực 4 tỉnh bắc Trung bộ, do công ty Formosa Hà Tĩnh gây ra trên diện rộng, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường cũng như cuộc sống của hành triệu người dân sống ở khu vực này và thiệt hại kinh tế có thể đến 1.000 tỷ USD. Khi vụ việc vỡ lở thì người ta mới té ngửa về việc làm ăn tắc trách của các lãnh đạo nhà nước ở các cấp, đặc biệt là vai trò của ông Võ Kim Cự - nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Hà Tĩnh, người chịu trách nhiệm chính. Điển hình là báo cáo đánh giá tác động của Dự án Formosa hầu như không được đề cập tới. Vậy mà, dưới nhan đề “Ông Võ Kim Cự nói về Formosa: Băn khoăn, nhưng đúng quy trình!”, trong cuộc trao đổi với Báo Giao thông tối 25/7/2016, ĐBQH Võ Kim Cự - nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Hà Tĩnh đã khẳng định như vậy, khi dư luận đặt nhiều câu hỏi về trách nhiệm của ông và lãnh đạo Hà Tĩnh trong vụ việc liên quan đến Formosa. Theo ông Võ Kim Cự còn khẳng định rằng cho đến lúc này “Không Bộ nào không đồng ý chọn Formosa”, chưa hết ông Cự còn được người ta phê chuẩn làm Ủy viên Ủy ban Kinh tế Quốc hội bất chấp sự bức xúc của người dân.
Việc hàng loạt vụ việc nhạy cảm gần đây thường được người những có trách nhiệm giải thích là “đúng quy trình” đã cho thấy, những phát ngôn như vậy của các quan chức lãnh đạo là chuyện hết sức phổ biến, nó đồng nghĩa với việc “chúng tôi (Nhà nước) không chịu trách nhiệm”. Đây không chỉ là sự vô trách nhiệm của bộ máy nhà nước ở Việt nam mà còn là sự coi thường nhân dân, mà còn là biểu hiện xa dân. Trong lịch sử loài người quan hệ giữa kẻ cai trị và người bị trị cũng khó có thể tìm thấy trường hợp tương tự như ở Việt nam hiện nay.
Từ điển tiếng Việt định nghĩa, “quy trình” là một danh từ để chỉ trình tự phải tuân theo để tiến hành một công việc nào đó. Như vậy cụm từ “đúng quy trình” cho thấy cái quy trình quản trị nhà nước ở Việt Nam không phải để phục vụ người dân như quy định của Hiến pháp. Mà cái quy trình này luôn được những người trách nhiệm trong bộ máy nhà nước tận dụng nhằm để chối tội và trốn tránh trách nhiệm trước người dân. Như ông Nguyễn Sỹ Cương Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đã bức xúc khi cho rằng ”Thật lạ lùng là cái gì cũng đúng quy trình! Tiêm chết người rồi vẫn khẳng định là... đúng quy trình, bỏ tù oan đến cả 10 năm vẫn... đúng quy trình, bỏ lọt 230 kg ma túy qua cửa khẩu vẫn... đúng quy trình. Tôi cho rằng đấy chỉ là sự biện hộ và rũ bỏ trách nhiệm một cách vô cảm”.
Đó là nguyên nhân vì sao mà trong buổi thảo luận cho ý kiến về chương trình giám sát năm 2017 của Quốc hội (QH) vào sáng ngày 25/7/2016, khi đánh giá về thực trạng của bộ máy nhà nước ở Việt Nam, ĐBQH Bùi Việt Phương tỉnh Ninh Bình đã thốt lên“Bán không từ thứ gì, ăn không từ thứ gì” khi nói về bộ máy công chức hiện nay.
Điều đó đã cho thấy, ở Việt Nam hiện nay cái quy trình mà ban lãnh đạo của Đảng CSVN đang sử dụng để quản trị và điều hành đất nước chỉ là thứ quy trình để hại người dân mà thôi!
Ngày 25/07/2016
Kami
__________
* Đây là trang Blog cá nhân của Kami. Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á châu Tự do RFA.

Nhận diện nhóm lợi ích “bán nước, hại dân”

Nhận diện nhóm lợi ích “bán nước, hại dân”

bauxitevnWed 7:40 AM


Xuân Dương
Những kẻ đang làm cho đất nước “đội sổ”, khiến lòng dân không yên có phải là những kẻ “bán nước, hại dân”?
Khái niệm “bán nước” đề cập trong bài viết này không liên quan đến quán nước vỉa hè, đến những xe téc chở nước ngọt bán cho đồng bào vùng khô hạn Đồng bằng sông Cửu Long hay cư dân Hà Nội khi đường ống nước sinh hoạt sông Đà vỡ 18 lần.
“Bán nước” nói ở đây liên quan chủ quyền quốc gia, đến khả năng đất nước có đủ lực lượng và sức mạnh quốc phòng khi buộc phải chiến đấu chống ngoại xâm, đến một xã hội mà người dân giàu có, hạnh phúc vẫn được sống trong an bình chứ không phải nghèo mà an bình.
Từ xưa đến nay, quan niệm phổ biến cho rằng “bán nước” là hành động cấu kết, tiếp tay cho các thế lực ngoại bang nhằm mưu lợi cho bản thân, dòng tộc, phe nhóm… gây thiệt hại tới chủ quyền quốc gia, lợi ích dân tộc, nói theo ngôn ngữ dân gian là “rước voi về giày mả tổ”.
Hiểu như thế đúng nhưng chưa đủ.
Những hành động làm băng hoại đạo đức xã hội, biến Nhà nước thành công cụ trấn áp nhân dân, phá hoại khối đoàn kết toàn dân; gây thiệt hại kinh tế… không đơn thuần chỉ là hại dân, hại nước.
Đó chính là hành động “bán nước, hại dân” bởi chúng làm suy yếu khối đoàn kết dân tộc, suy yếu lực lượng vũ trang, khiến đất nước lệ thuộc vào nước ngoài về kinh tế, quân sự, bị đồng hóa về văn hóa…
Những kẻ đang hàng ngày đem tiền thuế của dân mua đồ phế thải từ nước ngoài, biến đất nước thành bãi rác công nghiệp;
Đổ hàng nghìn tỷ tiền mồ hôi, nước mắt của dân vào các công trình để rồi bỏ hoang;… làm cho đất nước nghèo đi, khiến đứa bé vừa chào đời đã trở thành con nợ, khiến tài nguyên cạn kiệt, ô nhiễm tràn lan, tệ nạn xã hội hoành hành;
Khiến người dân suy giảm niềm tin vào thể chế, vào đội ngũ cán bộ, không thể gọi với cái tên nào khác ngoài cụm từ “bán nước, hại dân”.
Theo nghĩa đó, những cá nhân ở Cục Trồng trọt - Bộ Nông nghiệp dung túng cho 11 đơn vị cấp chứng nhận bừa bãi hàng nghìn sản phẩm phân bón vô cơ và hữu cơ trên địa bàn cả nước, gây thiệt hại không thể đo lường hết nền cho nông nghiệp và nông dân chính là hành động “bán nước, hại dân”.
Theo nghĩa đó, những công bộc ở Tổng cục Thủy sản - Bộ Nông nghiệp, bán giấy chứng nhận cho 668 sản phẩm dùng cải tạo môi trường nuôi trồng thủy sản, 140 sản phẩm thức ăn thủy sản không qua kiểm định chất lượng khiến thế giới cảnh giác với sản phẩm thủy sản Việt Nam, khiến người Việt phải ăn thực phẩm độc hại chính là “bán nước, hại dân”.
Không phải chỉ có thế, những kẻ tiếp tay cho người nước ngoài thuê đất thuê rừng tại các địa bàn chiến lược, tạo điều kiện cho họ đầu độc cả đất, cả biển, cả trời khiến người dân phải rời bỏ nơi sinh sống (Tienphong.vn22/7/2016); những cá nhân đang tiếp tay cho người Trung Quốc bôi xấu lịch sử đất nước và con người Việt Nam ngay trên quê hương mình chính là “bán nước, hại dân”.
Còn những ai tiếp tay cho việc phong danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ Đổi mới đối với Tổng Công ty cổ phần Xây lắp Dầu khí Việt Nam (PVC) hay danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang cho cựu Bí thư Thừa Thiên - Huế Hồ Xuân Mãn nên gọi họ là gì?
Đâu phải cứ cầu xin ngoại bang đem quân vào giày xéo quê hương, “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn; Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ” mới là kẻ bán nước?
Theo thông tin mà Tuoitre.vn cung cấp, tháng 1/2016 đã có đoàn Thanh tra của Tổng cục Môi trường về Formosa, Hà Tĩnh làm việc.
clip_image002
Ông Chu Xuân Phàm (phải) đại diện Formosa từng nổi tiếng với câu hỏi “chọn thép hay chọn tôm cá?” (Ảnh: Vietnamnet.vn).
Nếu không có sự chống lưng (hay dựa hơi) từ đâu đó thì nhân vật cỏn con như Chu Xuân Phàm có dám mạnh miệng rao giảng người Việt cần phải “chọn thép hay chọn tôm cá”?
Đoàn Thanh tra của Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn không thể vào thanh tra khu công nghiệp Vũng Áng (trong đó có doanh nghiệp thép Formosa) vì đây là khu công nghiệp “có yếu tố nước ngoài” (Vietnamnet.vn21/4/2016).
Ai và vì sao phải tạo nên một vùng đất như một vương quốc cho người nước ngoài trong lòng Hà Tĩnh đến nỗi Thanh tra cấp Bộ của Việt Nam cũng không thể vào kiểm tra?
Đất đai, tài nguyên biển ở Vũng Áng có phải thuộc chủ quyền của Việt Nam khi cơ quan chức năng Nhà nước lại không thể vào giám sát?
Phải gọi những người ban hành chính sách thu hút đầu tư kiểu Vũng Áng là gì?
Bà dân biểu Trần Thị Quốc Khánh tại diễn đàn Quốc hội đã dùng cụm từ “há miệng mắc quai” để nói về cách thức xử lý vi phạm tại một vài công trình ở Hà Nội.
Báo chí dựa vào đó đánh giá về đoàn thanh tra của Tổng cục Môi trường như sau:
Đoàn thanh tra như thế có còn mặt mũi nào để gặp người dân miền Trung, để tiếp xúc với các đại biểu Quốc hội miền Trung không?
Và trong những ngày qua, trước hậu quả biển chết, dân trắng tay, mất nghề, tấn hoàng du lịch biển, có ai trong số họ áy náy với cái “quái” của mình không?
Và tới lúc nào thì tên tuổi và hành vi thiếu trách nhiệm của họ mới đưa ra ánh sáng?”[1]
Những quan thanh tra môi trường ấy không biết có những ai sinh ra, lớn lên ở miền Trung?
Điều chắc chắn là có những người quê cha đất tổ ở đó, khi mà có nơi “biển chết, dân trắng tay, mất nghề, tan hoang du lịch biển” thì ngậm miệng không thốt nổi một lời, họ không muốn hay không dám thăm hỏi, động viên người dân quê mình? 
Chỉ khi đích thân Chủ tịch Quốc hội lên tiếng thì người ta mới đưa ra đủ thứ lý lẽ biện minh cho sự “đúng quy trình” của mình?
Tiếc rằng có một quy trình mà chẳng người nào dám viện dẫn, thậm chí còn cố tình bưng bít, đó là “Quy trình ban hành các quy trình”!
Có ý kiến cho rằng “nhóm lợi ích tư bản thân hữu” là nhóm lợi ích nguy hiểm nhất vì nó có thể làm đất nước phát triển “chệch hướng”.
Chệch hướng hay đúng hướng sẽ thúc đẩy hoặc kìm hãm tiến trình phát triển xã hội cần có thời gian kiểm chứng, chưa thể khẳng định từ lúc này.
Tuy nhiên có một nhóm lợi ích được hình thành từ mọi thành phần xã hội, từ những công chức bình thường đến quan chức cao cấp, từ thành viên các “nhóm lợi ích chính sách”, “nhóm lợi ích kinh tế”, “nhóm lợi ích tư bản thân hữu”…
Họ đang từng ngày, từng giờ làm người dân mất niềm tin, làm dân tộc còi cọc về thể lực, làm văn hóa xã hội suy đồi…
Điều nguy hiểm là chúng gây tổn thất khủng khiếp về kinh tế, khiến chúng ta phải đắn đo từng đồng khi cần mua vũ khí trang bị cho các lực lượng vũ trang.
Một đất nước 90 triệu dân với rừng vàng, biển bạc nhưng máy bay, xe tăng, tên lửa, tàu chiến… chưa sản xuất được, đều phải mua của nước ngoài với số lượng hạn chế, vậy thì khả năng phòng thủ trước họa xâm lăng hiện hữu từ biên giới đến hải đảo sẽ tăng hay giảm?
Thế giới ngày nay, cuộc chiến đang dần được “tự động hóa” với máy bay không người lái, tàu ngầm không người lái, với robot chiến đấu… chúng ta không thể chiến thắng ngoại xâm chỉ với tinh thần yêu nước và những vũ khí cổ điển sản xuất từ thế kỷ trước.
Một nền quốc phòng trang bị kém liệu có đủ sức răn đe mộng bành trướng, bá quyền của những cái đầu nóng?
Làm yếu khả năng bảo vệ Tổ quốc chính là tạo điều kiện cho bọn xâm lược đe dọa sự toàn vẹn lãnh thổ.
Những kẻ đang làm cho đất nước “đội sổ“, khiến lòng dân không yên có phải là những kẻ “bán nước, hại dân?”
Vậy, liệu đã đủ bằng chứng để kết luận, rằng đã hình thành “nhóm lợi ích… bán nước, hại dân”?
Nếu không gọi họ là “bán nước, hại dân” thì phải gọi họ bằng tên gì?
Để bảo vệ Tổ quốc, để đoàn kết toàn dân, để xây dựng một thể chế chính trị “do dân và vì dân” cần tiêu diệt những kẻ bán nước, hại dân đó!
X.D.
__________
Tài liệu tham khảo: