Tham nhũng là kẻ thù tồi tệ nhất của quân đội Việt Nam

22/04/2022

Fulcrum

Tác giả: Lê Hồng Hiệp

Hồ Động Đình, chuyển ngữ

22-4-2022

Quân nhân Việt Nam đón Thủ tướng Ý, Giuseppe Conte tại Phủ Chủ tịch, Hà Nội ngày 5/6/2019. Nguồn: Manan VATSYAYANA / AFP

Mặc dù có những dấu hiệu cho thấy chính phủ Việt Nam nghiêm túc trong việc giải quyết tham nhũng ngay cả ở những cấp cao nhất trong quân đội, nhưng những trở ngại vẫn còn trong cuộc chiến xóa bỏ nạn tham nhũng. Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng của Việt Nam trong việc xử lý hiệu quả các mối đe dọa an ninh trong tương lai.

Ngày 18-4-2022, năm tướng lĩnh và hai sĩ quan cấp cao khác của lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam (CSBVN) đã bị Cơ quan Điều tra Hình sự Bộ Quốc phòng bắt giữ để chờ điều tra về các tội tham nhũng, trong đó có tội biển thủ. Những người bị bắt gồm Trung tướng Nguyễn Văn Sơn (cựu Tư lệnh CSBVN), Trung tướng Hoàng Văn Đồng (cựu Chính ủy CSBVN), Thiếu tướng Doãn Bảo Quyết (cựu Phó Chính ủy CSBVN), Thiếu tướng Phạm Kim Hậu (cựu Phó Tư lệnh CSBVN và Tham mưu trưởng) và Thiếu tướng Bùi Trung Dũng (cựu Phó Tư lệnh CSBVN).

Đây là vụ việc mới nhất trong một loạt các vụ bê bối tham nhũng gần đây, dẫn đến việc hàng chục sĩ quan cấp cao trong lực lượng quân đội và công an Việt Nam bị sa thải. Riêng trong quân đội, ít nhất 20 tướng lĩnh đã bị kỷ luật hoặc khởi tố kể từ năm 2016. Sĩ quan cấp cao nhất bị khởi tố là ông Nguyễn Văn Hiến, cựu Tư lệnh Hải quân, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng. Ông Hiến đã bị kết án 3 năm rưỡi tù hồi cuối năm 2020 vì để ba lô đất thuộc sở hữu quân đội tại TP.HCM chuyển nhượng trái phép cho nhà đầu tư tư nhân, gây thiệt hại cho nhà nước gần 40 triệu Mỹ kim.

Vụ bắt giữ năm tướng lĩnh CSBVN và kỷ luật ba tướng lĩnh tại Đại học Quân y có dính líu đến vụ bê bối tham nhũng Việt Á cách đây vài tuần, đã gắn thêm những chiếc lông vũ lên cái mũ chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) và Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ông Trọng là người từ năm 2016 đã thực hiện một chiến dịch truy quét tham nhũng cấp cao. Tuy nhiên, những gì đã được phơi bày cho đến nay có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, vì tham nhũng trong quân đội, được cho là phổ biến và có nguồn gốc sâu xa, nhìn chung rất khó phát hiện và tiêu diệt.

Quân đội Việt Nam tham gia vào một loạt các hoạt động thương mại, được tạo điều kiện thuận lợi bởi vai trò thống trị của lực lượng này trong nền chính trị Việt Nam. Điều này đôi khi khiến chính quyền dân sự trì hoãn các yêu cầu của các quan chức quân sự, bao gồm cả các nguồn lực và các chế độ ưu đãi, tạo cơ hội cho tham nhũng phát triển mạnh. Sự tồn tại của các doanh nghiệp thuộc sở hữu quân đội, cả những doanh nghiệp có thật, lẫn các công ty bình phong được thành lập để hỗ trợ thu thập thông tin tình báo và mục đích hoạt động, cũng khiến các hoạt động tìm kiếm đặc quyền, đặc lợi của những người tham nhũng khó bị phát hiện, do khó có sự phân biệt rạch ròi giữa các hoạt động liên quan đến thương mại và quốc phòng.

Do thông tin về các hoạt động trong quân đội thường được coi là nhạy cảm hoặc bí mật, điều này cung cấp một lớp bảo vệ cho các quan chức quân đội tham nhũng. Ví dụ, mặc dù một số thương vụ mua bán vũ khí của Việt Nam được cho là có liên quan đến tiền lại quả từ các nhà cung cấp cho các tướng lĩnh, nhưng vẫn chưa có cuộc điều tra chính thức nào về những cáo buộc như vậy.

Nhiệm vụ chính của quân đội là bảo vệ đất nước chống lại những kẻ xâm lược ngoại bang, nhưng nó cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chế độ cầm quyền. Điều này làm cho việc xử lý tham nhũng trong quân đội trở thành một vấn đề nhạy cảm đối với đảng CSVN, vì nó liên quan đến một hành động cân bằng tinh tế giữa việc duy trì kỷ luật, liêm chính trong các lực lượng vũ trang và duy trì lòng trung thành của các quan chức hàng đầu đối với Đảng. Mặc dù Đảng tuyên bố rằng “không có vùng cấm” trong cuộc chiến chống tham nhũng, nhưng nhu cầu về lòng trung thành của quân đội có thể đã khiến Đảng không khuyến khích họ giải quyết triệt để nạn tham nhũng trong quân đội, đặc biệt là khi các sĩ quan cấp cao có liên quan.

Tham nhũng làm chuyển hướng nhiều nguồn lực cần thiết từ các khoản đầu tư vào các nỗ lực hiện đại hóa quân đội Việt Nam, vốn đã chậm lại kể từ năm 2016. Tham nhũng cũng làm suy giảm tinh thần của các sĩ quan và làm suy yếu khả năng sẵn sàng chiến đấu của họ. Một số hành vi tham nhũng bị cáo buộc, chẳng hạn như ăn cắp nhiên liệu từ tàu quân sự và làm sai quy trình tuần tra, thậm chí khiến đất nước phải đối mặt với các mối đe dọa an ninh tiềm tàng, đặc biệt trong bối cảnh tranh chấp Biển Đông ngày càng gia tăng và Trung Quốc thường xuyên xâm phạm vùng biển Việt Nam.

Hiện [Việt Nam] đang đối mặt với nạn tham nhũng tràn lan, khả năng đối phó với các mối đe dọa an ninh và quân sự tiềm ẩn có thể bị thách thức nghiêm trọng.

Tham nhũng cũng là kẻ thù vô hình có thể loại bỏ ngay cả những nhà lãnh đạo quân sự có kinh nghiệm và năng lực nhất, đe dọa làm suy yếu khả năng chỉ huy tổng thể của quân đội. Bình luận về vụ bắt giữ 5 tướng CSBVN, một người dùng Facebook chua chát nhận xét: “Ukraine tuyên bố đã giết 8 tướng Nga, và Việt Nam cũng đã loại 5 tướng dù không có giao tranh nào“.

Việc truy tố các tướng lĩnh CSBVN cho thấy, chiến dịch chống tham nhũng có thể sẽ tiếp tục trong những năm tới, và nhiều vụ tham nhũng cấp cao liên quan đến các quan chức quân đội có thể được mong đợi. Tuy nhiên, nếu không giải quyết các nguyên nhân gốc rễ của tham nhũng thì khó có khả năng tình trạng tham nhũng trong quân đội sẽ thuyên giảm.

Ngoài việc cải thiện giám sát dân sự đối với chi tiêu quân sự, ngăn chặn quân đội tham gia vào các hoạt động thương mại tìm kiếm lợi nhuận, và nâng cao thu nhập của quân nhân, Việt Nam cấp thiết phải xóa bỏ thói “mua quan bán chức” trong quân đội. Mặc dù chưa có cuộc điều tra chính thức nào, nhưng hành vi đưa hối lộ để được thăng chức, được biết, rất phổ biến ở cả các tổ chức chính phủ dân sự và lực lượng vũ trang. Một khi họ được thăng chức, những kẻ hối lộ phải tìm cách thu lại tiền ‘đầu tư’ của họ, do đó, họ cố thủ và làm tồi tệ thêm tình trạng tham nhũng lúc đầu.

Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà tham nhũng trong quân đội dường như leo thang kể từ năm 2006, khi số lượng tướng lĩnh quân đội bắt đầu tăng mạnh. Năm 1975, khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, quân đội Việt Nam chỉ có 36 sĩ quan cấp tướng, nhưng đến năm 2018, Việt Nam trong thời bình, đã có 415 sĩ quan quân đội mang quân hàm cấp tướng.

Quân đội Việt Nam tự hào vì đã đánh bại ba cường quốc, những thành công này đã đạt được khi tham nhũng hầu như không tồn tại trong hàng ngũ của nó. Hiện [Việt Nam] đang đối mặt với nạn tham nhũng tràn lan, khả năng đối phó với các mối đe dọa an ninh và quân sự tiềm ẩn có thể bị thách thức nghiêm trọng. Tham nhũng hiện đã nổi lên như một kẻ thù tồi tệ nhất của quân đội Việt Nam, mà một chiến thắng rõ ràng vẫn khó có thể đạt được.