Phát triển nhiệt điện than, sẽ dẫm “vết xe đổ” thủy điện!

Phát triển nhiệt điện than, sẽ dẫm “vết xe đổ” thủy điện!

bauxitevnSat 2:48 PM

Định An

Tác giả gởi đến cho Dân Luận 

Sai lầm của việc phát triển ồ ạt các dự án thủy điện đã để lại rất nhiều hệ lụy về môi trường, sinh thái, kinh tế và cuộc sống của người dân. Là nguyên nhân góp phần không nhỏ cho những thiệt hại mùa mưa lũ trong các năm vừa qua, đặc biệt là năm 2016. Hậu quả là quá rỏ rằng không có gì để bàn cãi. Và hơn nữa, mọi việc chưa dừng ở đó. Theo dự báo của các chuyên gia, trong những năm tiếp theo hậu quả có thể sẽ nặng nề hơn. 

Và bây giờ là vấn đề phát triển nhiệt điện than. Tương tự như chủ trương phát triển thủy điện, chấp nhận đánh đổi và bất chấp hậu quả để có năng lượng cho phát triển. Đây là một chủ trương rất sai lầm, cái giá phải trả sẽ gấp nhiều lần so với thủy điện. 

Tính đến thời điểm hiện tại, không có nước nào phát triển nhiệt điện than nhanh như ở Việt Nam, theo quy hoạch đến năm 2030 cả nước sẽ có 80 nhà máy nhiệt điện than (hiện nay có 20 nhà máy), riêng đồng bằng sông Cửu Long sẽ có 14 nhà máy. 

Hiện tại xây dựng nhiệt điện than là đi ngược lại với xu hướng của thời đại vì nhân loại đang hướng tới năng lượng sạch. Bằng chứng là, ở Châu Âu 109 nhà máy nhiệt điện than đã bị đóng cửa. Ở Mỹ 165 nhà máy nhiệt điện than đã ngưng hoạt động, 179 dự án xây mới bị hủy bỏ. Một số quốc gia cũng đã có lộ trình bỏ các nhà máy nhiệt điện than: Anh năm 2025, Pháp 2023, Canada năm 2030. Trung Quốc, nước sản xuất năng lượng từ than cao nhất thế giới cũng đã đóng cửa nhiều nhà máy nhiệt điện than và ngưng các dự án đang thi công - năm 2016 ngưng 18 dự án điện than, đầu năm năm 2017 ngưng 85 dự án và mới đây, ngày 18/3 thành phố Bắc Kinh đã cho đóng cửa nhà máy nhiệt điện than cuối cùng.

Nhiều nước trên thế giới đang lên kế hoạch đóng cửa các nhà máy nhiệt điện than trong tương lai. Vậy tại sao Việt Nam lại chọn xây dựng? 

Các quan điểm ủng hộ cho rằng, Việt Nam là một nước đang phát triển, tiêu thụ điện năng cao. Chỉ có phát triển nhiệt điện than mới bảo đảm đủ điện cho cả nước. Giá than ổn định, đầu tư vốn ban đầu ít, thời gian xây dựng nhanh, vận hành ổn định và bảo đảm áp dụng công nghệ sạch thân thiện môi trường. Theo đó, trong tương lai nhà máy nhiệt điện đốt than đóng vài trò chủ đạo trong cơ cấu sản xuất điện. 

Báo điện tử Năng lượng Việt Nam, cơ quan của Hiệp hội Năng lượng Việt Nam đăng liên tiếp 11 bài “Vì sao Việt Nam cần phát triển nhiệt điện than?” để giải thích và chứng minh rằng, phát triển nhiệt điện than là tất yếu, bảo đảm công nghệ hiện đại và giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường. Và đồng thời vẽ ra một tương lai đầy hứa hẹn của ngành năng lượng Việt Nam. Điều này không có gì lấy làm lạ, trước khi đầu tư một dự án bao giờ họ chẳng nói hay, nói tốt. Trước đây khi đầu tư vào các ngành sản xuất ô tô, tàu thủy, khai thác mỏ… cũng có những báo cáo, đánh giá đầy lạc quan, rồi bây giờ thế nào? Sau 20 năm phát triển, công nghiệp ô tô của Việt Nam gặt hái được gì? Ngành khai thác khoáng sản nợ vượt 100.000 tỷ đồng. Công nghiệp tàu thủy để lại khoản nợ 63.000 tỷ đồng. Nên nhớ rằng Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) hiện đang nợ 475.000 tỷ đồng, mỗi ngày EVN phải trả khoảng 38 tỉ đồng tiền lãi ngân hàng. 

Trước những lo ngại về vấn đề ô nhiễm môi trường, nguồn nguyên liệu, công nghệ... các chuyên gia đã đưa ra cảnh báo về hậu quả khi phát triển nhiệt điện than. 

Trước hết là ô nhiễm môi trường, nhiệt điện than là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ô nhiễm nguồn nước và không khí. Hiện nay, vấn đề xỉ than và tro bay sau quá trình đốt lên đến cả triệu tấn/năm phải làm thế nào? Ngay cả nước có công nghệ tiên tiến như Mỹ cũng chỉ xử lý được 40% xỉ than. 

Tại Hội thảo “Than và nhiệt điện than: Những điều chưa biết” do Trung tâm Phát triển Sáng tạo Xanh (GreenID), đại diện cho Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA) tổ chức ngày 29/9/2014 đã đưa ra một thống kê gây sốc. Tại Việt Nam có khoảng 4.300 người Việt chết yểu liên quan đến nhiệt điện than, Dự báo, khí thải than ở Việt Nam sẽ tăng gấp 3 lần vào năm 2030. Nếu không cắt giảm, lượng khí thải được dự báo này có thể dẫn tới cái chết của hơn 25.000 người mỗi năm (kết quả nghiên cứu của Trường Đại học Harvard). Đó là chưa nói đến chi phí y tế khổng lồ về sức khỏe của người dân (Báo Đất Việt ngày 6/10/2015). 

Vấn đề nguồn nguyên liệu than. Đến năm 2020 nhu cầu than để sản xuất điện là 78 triệu tấn/năm. Trong khi khai thác trong nước chỉ cung cấp 30 triệu tấn, còn 48 triệu tấn phải nhập khẩu. Năm 2030, khả năng cung cấp than cho điện là 35 triệu tấn trong khi lượng than yêu cầu tới 170 triệu tấn/năm, sẽ phải nhập khẩu 135 triệu tấn/năm. Trong khi bài toán mua than của nước ngoài chưa có lời giải. Các nước khai thác than lớn có xu hướng giảm sản lượng khai thác, xuất khẩu. Các nước phát triển như Nhật, Hàn Quốc, Đức, Anh, Mỹ…lại đẩy mạnh nhập khẩu than hoặc đã mua các mỏ than trước đó. Liệu Việt Nam có cạnh tranh nổi không? 

Tiếp đến là vấn đề công nghệ. Hiện nay Trung Quốc đang đóng cửa dần các nhà máy nhiệt điện than và tương lai sẽ bỏ hoàn toàn. 

Nhưng họ lại làm tổng thầu hầu hết các nhà máy nhiệt điện than ở Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Công Thương, tính đến tháng 4/2014, Trung Quốc làm tổng thầu trọn gói 15 trong số 20 dự án nhiệt điện đang thi công (chiếm 75%). Một mối lo được nhiều người quan tâm đó là, Trung Quốc sử dụng thiết bị cũ từ nhà máy đóng cửa của họ tân trang lại rồi lắp ráp ở Việt Nam. Và hậu quả sẽ là rất lớn: ô nhiễm môi trường, công nghệ lạc hậu, chi phí bảo trì, bảo dưỡng cao… 

Không phải đợi mười năm, hai mươi năm sau chúng ta mới thấy hậu quả từ sai lầm của chủ trương phát triển nhiệt điện than mà bây giờ nó đã hiện hữu trước mắt - sự cố ô nhiễm tại nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 2 (Bình Thuận) hồi tháng 4 năm 2015 và có nguy cơ tái diễn. Chẳng đâu xa, hãy nhìn sang Trung Quốc để thấy tương lai của Việt Nam. Có thể nói, nếu chọn phát triển nhiệt điện than thì những ô nhiễm môi trường lẫn thiệt hại kinh tế mà Trung Quốc đã và đang gánh chịu sẽ là tương lai của Việt Nam - Trước đây tổ chức phi lợi nhuận Carbon Tracker Initiative (trụ sở London) đã đưa ra cảnh báo Trung Quốc có nguy cơ lãng phí gần 500 tỷ USD vào những nhà máy nhiệt điện than mới. Điều này đã trở thành sự thật khi trong hai năm 2016, 2017 Trung Quốc liên tiếp đóng cửa các nhà máy. 

Phát triển nhiệt điện than là đi ngược lại với xu thế thời đại và bất chấp mọi hậu quả, kể cả mạng sống của người dân để có năng lượng phát triển kinh tế là điều có nên? Thưa rằng không. Nhà nước cũng đã đưa ra quan điểm nhất quán là không chấp nhận đánh đổi môi trường vì lợi ích trước mắt. Nhưng rồi cũng chỉ là nói xuông để trấn an người dân. 

Vì tầm nhìn hạn hẹn hay vì lợi ích một nhóm người nào đó, họ mặc cho đất nước bị tàn phá, mặc sự sống của người dân. Hãy thức tỉnh trước khi quá muộn. Các bài học từ việc phá rừng, xây dựng thủy điện, khai thác boxit, Formosa… còn nóng hổi, vậy tại sao không có sự điều chỉnh? 

Đ.A.

Nguồn: https://www.danluan.org/tin-tuc/20170324/phat-trien-nhiet-dien-than-se-dam-vet-xe-do-thuy-dien

Đọc bài báo