SWIFT, vũ khí hạt nhân trong tài chánh

27/02/2022

Nhã Duy

26-2-2022

Trong vài ngày qua, đòn trừng phạt tài chánh nặng nề nhất là SWIFT, được xem như một vũ khí hạt nhân trong lãnh vực tài chánh, đang được Hoa Kỳ cùng phe đồng minh bàn luận xem có thể áp dụng lên Nga hay không? Có lẽ đây cũng là dịp để tìm hiểu thêm về SWIFT.

SWIFT là gì và vai trò cùng ảnh hưởng của nó ra sao?

SWIFT (The Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications), tạm dịch là Cộng đồng Tài chánh Viễn Thông Liên Ngân Hàng Toàn Cầu, ra đời năm 1973 tại Brussels, có tổng hành dinh tại Bỉ với khoảng 11 ngàn thành viên là ngân hàng cùng các tổ chức tài chánh thế giới.

SWIFT không phải là một cơ quan tài chánh hay ngân hàng trực tiếp giữ và luân chuyển tiền mà như tên gọi, là một hệ thống viễn thông sử dụng các tin nhắn được tiêu chuẩn hóa để cung cấp các lệnh trung gian trong việc giao dịch tài chánh thế giới. Nó được ví như một xương sống trong hệ thống tài chánh toàn cầu hiện đại và là một “mạng xã hội” của cộng đồng tài chánh không thể thiếu.

Trước khi SWIFT được thành lập và trở nên thông dụng trong thế giới tài chánh, việc thanh toán quốc tế được giao dịch qua hệ thống điện tín hay máy Fax truyền thống cho đến tận thập niên 1980s, vừa thiếu an toàn và không bảo mật. Hiện nay, mỗi ngày SWIFT phát đi khoảng 42 triệu lệnh chuyển tiền, chi trả cho cá nhân hay các tập đoàn, doanh nghiệp tư nhân trên 200 quốc gia.

Những người biểu tình bên ngoài đại sứ quán Nga ở London hôm 26/2 cầm biểu ngữ kêu gọi cấm Nga tham gia hệ thống thanh toán Swift. Ảnh: Tolga Akmen / AFP / Getty Images

Được-mất trong việc trục xuất Nga khỏi SWIFT:

Khá nhiều ý kiến từ các chính khách cho đến giới chuyên gia tài chánh, truyền thông đang tranh luận xem liệu Hoa Kỳ và đồng minh có nên trục xuất Nga ra khỏi hệ thống giao dịch SWIFT như một biện pháp cấm vận và chế tài Nga trong cuộc xâm lấn Ukraine hiện nay hay không, bởi có những ảnh hưởng của biện pháp này.

Nga phụ thuộc khá nhiều vào SWIFT, với khoảng hơn 300 ngân hàng và tập đoàn tài chánh hàng đầu sử dụng SWIFT, cũng như có người sử dụng cao hàng thứ nhì, sau Mỹ, khi hơn phân nửa các tổ chức tín dụng Nga sử dụng SWIFT. Trục xuất Nga khỏi SWIFT là cắt mạng “internet” về tài chánh, làm tê liệt các giao dịch, thanh toán của các tổ chức tài chánh của Nga với Châu Âu và thế giới, gây biến động và xáo trộn hệ thống tiền tệ và tài chánh của Nga.

Tuy nhiên, không phải quốc gia đồng minh nào cũng sẳn sàng cho biện pháp này, kể cả Hoa Kỳ cũng chỉ xem nó như một đòn “vũ khí hạt nhân” đang còn cân nhắc, không chỉ lo ngại cho Hoa Kỳ mà vì chính những ảnh hưởng cho đồng minh tại Châu Âu.

Các quốc gia Châu Âu mua khí đốt, năng lượng và giao dịch làm ăn với Nga, nhất là Đức và Ý cần có những giao dịch tài chánh qua lại hai bên. Dù chiến tranh xảy ra, các hãng năng lượng của Nga vẫn đang cung cấp năng lượng, khí đốt cho Châu Âu, không thanh toán tiền được thì việc cung cấp này sẽ gián đoạn, tạo ra một khủng hoảng năng lượng tại Châu Âu và ảnh hưởng dây chuyền đến kinh tế thế giới. Đó là lý do phương Tây đã hăm dọa trục xuất Nga khỏi SWIFT hồi năm 2004, sau vụ xâm lấn Crimea nhưng đã không thực hiện.

Các nghị quyết giữa các dân biểu Cộng Hòa và Dân Chủ tại Quốc Hội Mỹ cũng không thống nhất biện pháp này. Dự luật của Thượng Nghị Sĩ Bob Menendez thuộc đảng Dân Chủ tại Thượng Viện, cùng các TNS Dân Chủ khác đề nghị cấm vận tài chánh có cả SWIFT, nhưng dự luật của TNS Jim Risch phía Cộng Hòa lại không đụng đến SWIFT.

Thái độ của các dân biểu Hoa Kỳ trong vụ Nga tấn công Ukraine xem ra quyết liệt hơn so với phía Cộng Hòa không đồng nhất quan điểm về Nga, mất đi thái độ “diều hâu” vốn được xem là truyền thống của đảng Cộng Hòa. Dân biểu Marjorie Taylor Greene phía Cộng Hòa còn ra nghị quyết đòi cách chức Tổng Thống Biden vì “đã hăm dọa gây chiến với nước Nga hạt nhân”.

Cũng vậy, trong khi phía Cộng Hòa khá đoàn kết trong sự chỉ trích việc đối phó với Nga và các biện pháp bị xem là yếu đuối của Tổng Thống Joe Biden cùng chính phủ Hoa Kỳ, nhưng theo thăm dò của AP-NORC cho thấy, chỉ có 22% cử tri Cộng Hòa cho biết, Hoa Kỳ nên đóng vai trò lãnh đạo phương Tây trong cuộc xung đột này.

Việc trừng phạt Nga là điều không thể nào phủ nhận, tuy nhiên SWIFT hay không SWIFT vẫn là lựa chọn cân nhắc trên bàn cờ. Chiều tối thứ Bảy cuối tuần, tòa Bạch Ốc cùng một số đồng minh vừa tuyên bố trục xuất một số ngân hàng của Nga ra khỏi SWIFT, chưa phải lệnh chế tài toàn phần.

Không phải biện pháp chế tài hay chiến dịch quân sự nào từ Hoa Kỳ cũng dễ dàng được Quốc Hội và người dân Mỹ đồng thuận trước cuộc xung đột Ukraine và Nga hiện nay. Đây là một bài toán khó khăn và nhiều thách thức cho chính phủ Tổng thống Joe Biden.