Có phải Facebook có đang giúp cuộc đàn áp dân chủ của Việt Nam không?

Có phải Facebook có đang giúp cuộc đàn áp dân chủ của Việt Nam không?

David Hutt
Phương Thảo dịch (VNTB)

Các nhà hoạt động nói rằng mạng xã hội khổng lồ Hoa Kỳ đang buộc làm theo các yêu cầu của Đảng Cộng sản nhằm ngăn chặn và hạ gục nội dung liên quan đến dân chủ và nhân quyền

Mạng xã hội khổng lồ Facebook (FB) đang chịu áp lực trên toàn thế giới để kiểm duyệt nội dung được coi là xúc phạm. Ở hầu hết các quốc gia dân chủ, điều này có nghĩa là hạn chế ngôn từ kích động thù địch và ngăn chặn sự lây lan của “tin tức giả mạo” công khai.

Tuy nhiên, ở Việt Nam Đảng Cộng sản cầm quyền đã lập luận rằng nội dung dân chủ và ủng hộ nhân quyền gây bất ổn chính trị và thậm chí là bất hợp pháp, một quan điểm mà Facebook dường như đã chấp nhận.

Nhà hoạt động Việt Nam Lã Việt Dũng (Hà Nội) giơ điện thoại với màn hình hiển thị một bức thư ngỏ gửi cho Giám đốc Facebook Mark Zuckerberg vào ngày 10 tháng 4 năm 2018. Ảnh: AFP

Năm ngoái, người đứng đầu bộ phận quản lý chính sách toàn cầu của FB, Monika Bickert, đã có cuộc gặp với Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông của Việt Nam Trương Minh Tuấn. Trước cuộc họp, Hà Nội đã đe dọa rằng họ sẽ yêu cầu các công ty trong nước ngừng quảng cáo trên FB vốn là nguồn doanh thu chính của FB, vì các tài liệu chống Chính phủ được lan toả trên nền tảng này.

Sau cuộc họp, Hà Nội nói rằng FB đã đồng ý mở một kênh giao tiếp trực tiếp để theo dõi nội dung không mong muốn, dù FB nói rằng chính sách của họ ở Việt Nam không thay đổi. Vẫn chưa rõ liệu FB đã thay đổi thuật toán cho news feeds ở Việt Nam hay chưa.

Vào tháng Tư, Đảng chính trị Việt Tân tại Hoa Kỳ đã viết một bức thư ngỏ cho Mark Zuckerberg, giám đốc điều hành FB, với chữ ký của 50 nhóm hoạt động nhân quyền và truyền thông độc lập Việt Nam.

Kể từ năm ngoái, bức thư đã viết, “tần suất của việc gỡ bài xuống đã tăng lên và sự hỗ trợ của FB đã bất lực trong việc giúp khôi phục tài khoản và nội dung”. Bức thư tiếp tục: “Việc gỡ xuống và tạm khoá tài khoản diễn ra mà không báo cho người dùng bị ảnh hưởng [chủ tài khoản] lý do hoặc nội dung vi phạm cụ thể”.

Nếu Đảng Cộng sản Việt Nam đã thành công trong việc đồng chọn FB để thực hiện việc kiểm duyệt nội dung, đó sẽ là đỉnh điểm của nhiều năm nỗ lực cưỡng chế. Đầu thập kỷ này, Đảng đã cố gắng thúc đẩy các nền tảng truyền thông xã hội trong nước để cạnh tranh với FB, nền tảng mạng xã hội được sử dụng rộng rãi nhất tại Việt Nam.

Nếu thành công, những công ty khởi nghiệp nội địa này sẽ giúp Đảng dễ dàng kiểm duyệt nội dung hơn. Nhưng cuối cùng các mạng này đã không được ưa chuộng và FB chiếm ưu thế; chỉ có Zalo, một ứng dụng nhắn tin, trở thành một nền tảng cạnh tranh khả thi. Việt Nam hiện là thị trường lớn thứ bảy của FB, trong khi người Việt Nam dành nhiều thời gian lên FB hơn so với các quốc gia Đông Nam Á khác.

Giờ đây, FB và Google được cho là đang đẩy lùi yêu cầu của Hà Nội phải lưu trữ dữ liệu của người dùng Việt Nam và mở văn phòng trong nước, theo luật an ninh mạng đang chờ được thông qua. Tuy nhiên, các nhà quan sát cho biết, các công ty công nghệ không lo lắng gì về các biện pháp kiểm duyệt của luật nhằm ngăn chặn tự do ngôn luận.

Nhiều năm nay, các nhà hoạt động dân chủ và ủng hộ nhân quyền của Việt Nam đã có một nơi an toàn trên Internet. Các blog và bài viết chính trị phê bình của Đảng cầm quyền đã được chia sẻ dễ dàng trên FB, như vạch ra tham nhũng và hành vi sai trái của Chính phủ. Cũng như tổ chức các cuộc họp của các nhà dân chủ cùng chí hướng dễ dàng hơn.

Vì vậy, quá, đã được trò chuyện một cách an toàn với các nhà báo. Trong khi đó, các tài khoản ẩn danh đã giúp người dùng được bảo vệ tốt hơn trong môi trường công cộng được kiểm duyệt rất nghiêm ngặt ở Việt Nam. Đối với những người lạc quan, những “cư dân mạng” có ảnh hưởng đã tạo ra được một vương quốc dân chủ mới trong một quốc gia cộng sản, nơi ý tưởng của một cá thể “công dân” chẳng có nghĩa lý gì.

Thật vậy, hạn chế Internet ở Việt Nam phần lớn không hiệu quả cho đến bây giờ. Có thể dễ dàng bẻ khoả các trang mạng nhất định bằng việc sử dụng các mạng riêng ảo (virtual private networks - VPN).

Một nhà hoạt động Việt Nam xem một trang Facebook tại một quán cà phê ở Hà Nội. Ảnh: Reuters / Kham

Việc Chính phủ xem xét đưa ra bức tường lửa năm 2009, được cho là quá nguy hiểm đối với tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, ấn phẩm bất hợp pháp trực tuyến vẫn có thể truy cập rộng rãi ở Việt Nam, mặc dù các nhà hoạt động trực tuyến nổi tiếng thường trả giá đắt cho việc viết bài chê bai/chỉ trích trên FB.

Blogger Nguyễn Như Quỳnh, hay Mẹ Nấm bị kết án 10 năm tù vì đã chê bai chế độ trong 18 bài viết mà cô đăng trên trang FB của mình, bao gồm cả câu hỏi về số người chết khi bị giữ ở các đồn công an ở Việt Nam.

Thật vậy, không gian trực tuyến an toàn đang bị thu hẹp do việc Đảng tái đàn áp nội dung trực tuyến, làm dấy lên câu hỏi làm thế nào và liệu các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ có thể tiếp tục cuộc đấu tranh của họ hay không. Việt Nam sẵn sàng thông qua luật an ninh mạng mới do Bộ Công an đề xuất vào năm ngoái.

Chủ tịch Trần Đại Quang, người đã vắng mặt trong tháng 8 năm ngoái đã gây ra một loạt những tin đồn hầu hết không đúng sự thật trực tuyến,, đã đưa ra lời kêu gọi luật mới kiểm duyệt “nội dung xấu và nguy hiểm” trên mạng. Luật An ninh mạng cũng sẽ kiểm duyệt nội dung làm giảm “uy tín” của các quan chức Đảng và Nhà nước, ông nói.

Điều này sẽ được kết hợp với “quy tắc ứng xử” mới của Đảng dành cho người dùng mạng xã hội nhằm cố gắng hạn chế “bôi nhọ” và sự lan truyền của hình ảnh bạo lực mà còn nhằm mục đích ngăn chặn các thông điệp chính trị quan trọng.

Những người bất đồng chính kiến đã được gặp phải đàn áp thậm chí còn mạnh hơn kể từ năm 2016, khi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng mở rộng quyền hạn của ông ta tại Đại hội Đảng. Người ta ước tính rằng hiện nay có hơn 100 tù nhân chính trị ở Việt Nam, với danh sách tăng lên hàng tháng.

Điều này lên đến đỉnh điểm vào tháng Tư với việc bắt giam một loạt sáu nhà hoạt động nổi tiếng, một số bi tuyên án 15 năm tù, với cáo buộc chống phá nhà nước do “thực hiện các hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân”.

Luật An ninh mạng đang chờ thông qua được đưa ra để bịt miệng những tiếng nói quan trọng hàng đầu. Vì vậy, lực lượng tác chiến mạng hùng hậu với 10.000 quân, hay còn được gợi là Lực lượng 47, được giao nhiệm vụ chống lại các quan điểm “sai trái “trực tuyến.

Việc đó được thực hiện thông qua việc bôi nhọ, truyền bá các nội dụng tuyên truyền ủng hộ Đảng và đánh dấu nội dung cho các cơ quan chức năng điều tra. Lực lượng 47 có khả năng làm cho Bùi Hiếu Võ, một blogger đã bị bắt giam bốn năm rưỡi hồi đầu tháng này vì đã biểu thị cái được cho là “tuyên truyền chống nhà nước” trên FB.

Phong trào gọng kìm của Hà Nội được thiết kế để không chỉ bịt miệng những chỉ trích trực tuyến, mà còn phá vỡ mạng lưới dân chủ và hoạt động ủng hộ nhân quyền khác, như Liên đoàn độc lập Việt Nam, Liên đoàn Lao động Việt và Ủy ban Nhân quyền Việt Nam.

Hội Anh em Dân chủ, một mạng lưới hoạt động được thành lập vào năm 2013, đang bị tấn công trực tiếp. Cả sáu nhà hoạt động bị kết án vào tháng Tư đều là thành viên hội kể cả đồng sáng lập Nguyễn Văn Đài. Hội Anh em Dân chủ đã trang bị các kỹ năng duy trì hoạt động trực tuyến an toàn cũng như tổ chức các cuộc họp cho các nhà hoạt động.

Đảng chắc chắn đang lo ngại các nhóm nhân quyền riêng rẽ ở Việt nam đã bắt đầu hình thành các liên minh chặt chẽ hơn trực tuyến lẫn ngoại tuyến. Ví dụ, các nhà dân chủ thành phố đã làm việc tích cực để thiết lập quan hệ với các nhà hoạt động về quyền đất đai ở nông thôn. Nhiều nhóm, từ quyền lao động đến các cơ quan tôn giáo, cũng đã đến với nhau để biểu tình chống hủy hoại môi trường, rõ nhất là ở các cuộc biểu tình sau vụ Formosa xả thải độc hại.

Blogger Nguyễn Ngọc Như Quỳnh trong một phiên tòa tại Nha Trang. Ảnh: VNA qua Reuters / Tiến Minh

Internet và phương tiện truyền thông xã hội miễn phí đã hỗ trợ sự phát triển của các liên minh này, cho phép các nhà hoạt động trò chuyện trực tuyến trước khi gặp trực tiếp. Từ năm 2014, Đảng đã tích cực cố gắng để phá vỡ các cuộc họp như vậy, thông qua việc bắt giữ và đánh đập.

Trong một cuộc phỏng vấn được thực hiện ngay trước khi bị bắt, người đồng sáng lập Hội Anh em Dân chủ Nguyễn Văn Đài, nói rằng “đã đến lúc các nhà hoạt động dân chủ trong nước tụ tập để thảo luận và tìm con đường ngắn nhất cho dân chủ ở Việt Nam”.

Một số nhà hoạt động nghĩ rằng sự kích động trực tuyến cuối cùng sẽ buộc Đảng phải thực hiện các cải cách và mở rộng không gian cho một hệ thống chính trị đa đảng, giống như cách một số quốc gia Đông Âu đã lật đổ đảng cộng sản.

Đảng rõ ràng lo ngại các kiểu “cách mạng màu” tiềm ẩn, thông qua các cuộc xuống đường hoặc một cuộc biểu tình toàn quốc vốn có khả năng được tổ chức trực tuyến.

Tuong Vu, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Oregon, cho rằng trong khi hoạt động trực tuyến sẽ “trở nên khó khăn hơn” vì sự đàn áp khắc nghiệt hơn thì “các hiệu ứng sẽ là tạm thời”, ông nói những bất bình bấy lâu nay của dân chúng về các vấn đề như tham nhũng, cướp đất và hiểm hoạ môi trường sẽ vẫn còn và phát triển ngay cả khi có nhiều hạn chế trực tuyến hơn.

Nhưng ngay cả khi Đảng không thể ngăn chặn hoàn toàn không gian trực tuyến và kiểm duyệt phương tiện truyền thông xã hội, thì vẫn có những quan ngại tương tự về tình trạng của hoạt động cư dân mạng ở Việt Nam.

Một mặt các nhà phê bình thường nhận ra họ đang ở trong “phòng cách ly”, chỉ nói cho những người đồng ý với những lời chỉ trích của họ về Đảng. Mặt khác các hoạt động trực tuyến chỉ tập trung vào việc truyền bá thông tin về thay vì tổ chức một giải pháp có hiệu quả nhằm thay thế cho chính sách của Đảng Cộng sản.

D.H.
Nguồn: Atimes.com
VNTB gửi BVN.