Các thế lưỡng nan trong vấn đề vaccine ở Việt Nam

19/06/2021

Lê Vĩnh Triển

19-6-2021

Mình viết ít nhiều về vaccine ở góc độ quan sát, và đã từng khẳng định trước khi có vaccine COvid 19 rằng các nước lớn phát triển sẽ đi đầu và sản xuất được vaccine chống dịch bệnh này, cũng như từng cho rằng đóng góp của các nước đang phát triển (có Việt Nam) rất rất khiêm tốn trong khía cạnh giải vây cho nhân loại trong khoa học kỹ thuật cũng như trong việc giải quyết các vấn đề sức khỏe, đặc biệt là sản xuất vaccine.

Tôi cũng đã cho rằng chúng ta sẽ phải đối phó với việc tiêm Vaccine Covid 19 do Trung Quốc sản xuất hay do các nước phương Tây, trước khi có các loại vaccine cho dịch bệnh này!Khi thế giới xuất hiện vaccine phòng COVID 19 và bạn bè các nước bắt đầu được tiêm, ngành Y tế Việt Nam cũng bắt đầu tiêm, mình tâm sự với các thân hữu rằng nhà nước Việt Nam nên phải tranh thủ các nguồn và phải là người đảm bảo việc tiêm vaccine cho toàn dân. Lúc đó, có chia sẻ vui với bạn bè rằng nếu giờ này mà ai trong chúng ta (ở Việt Nam) tự tìm cách tiêm cho mình thì chẳng khác nào mình nhảy khỏi con tàu đang (có nguy cơ) bị đắm, làm thế thì làm sao nhìn mặt bạn bè.

Vài tuần sau đó, chính phủ “buông” cho dân và các tổ chức có thể tự tìm nguồn để lo kiểu xã hội hóa thì quả thật mình rất lo cho sự hỗn loạn của nhân tình thế thái (lo bao đồng), của sức mạnh đồng tiền dù lòng cũng luôn ấm áp khi người dân đổ xô, trẻ thì đập heo đất, già thì rút tiền tiết kiệm… góp tiền vào quỹ mua vaccine của thành phố, của quốc gia; và lo lắng cho khả năng xuất hiện vaccine giả và lừa đảo. (Sau đó thấy đã lo đúng).

Có tật là hay nhìn vấn đề ở hai ba mặt nên trong đầu luôn có nhiều câu hỏi, có thể ngây ngô như người lao động khó khăn thời dịch bệnh, cũng có thể rắc rối như người thích phản biện… Thôi thì hôm nay cứ liệt kê ra.

Các thế lưỡng nan về dịch Covid 19 ở Việt Nam

1. Kinh tế VỚI giãn cách/cách ly xã hội: (chết vì đói hay chết vì nhiễm Covid) Nền kinh tế của tỉnh thành chấp nhận những giải pháp phong tỏa, cách ly ảnh hưởng trầm trọng là chuyện lớn. Chuyện cũng vô cùng quan trọng là làm sao chăm lo, hỗ trợ cho phần đông dân số lao động sống từng ngày nay bị mất cơ hội kiếm sống.

2. Công khai thông tin dịch bệnh VÀ chấn động, xáo trộn xã hội do sự hoang mang cộng đồng là khó kiểm soát: Khó khăn trong việc nếu không công khai tất cả các ca nhiễm thì dân có thể thiếu ý thức phòng chống dịch, còn công khai và phong tỏa tất cả những nơi nghi nhiễm và bị nhiễm lại gây hoang mang toàn xã hội mà chưa chắc hiệu quả chống dịch

3. Cho các tổ chức, kể cả tư nhân và địa phương tự tìm nguồn thương thảo vaccine VÀ công bẳng xã hội: Vì còn rất nhiều thành phần dân chúng không thuộc các tổ chức tư nhân hay nhà nước nào, thành phần yếu thế vô cùng lớn trong xã hội.

4. Cho các tổ chức, kể cả tư nhân và địa phương tự tìm nguồn thương thảo vaccine VỚI việc quản lý chất lượng (vaccine kém chất lượng, hết hạn sử dụng và thậm chí là giả mạo)

5. Khi nhà nước tạm gác trách nhiệm tìm kiếm và tiêm chủng cho dân chúng như một hàng hóa công ở các nước phát triển thì vấn đề là việc phân bổ vaccine và công bằng xã hội, tạo tâm lý mất đoàn kết:

– Tổ chức lớn mạnh về tài chính sẽ có khả năng lo cho mình tốt hơn các tổ chức nhỏ, yếu về tài chính và quan hệ

– Người giàu có khả năng lo cho mình trong khi người nghèo hơn thì không

– Người giàu có khả năng sử dụng các loại vaccine được cho là có chất lượng tốt hơn người nghèo

(Có thông tin cho rằng, các công ty lớn sản xuất vaccine cho rằng họ chỉ làm việc với chính phủ các nước)

6. Người dân: đóng tiền vào quỹ vaccine và câu hỏi liệu nhà nước có mua được vaccine cho dân

7. Người dân: đóng tiền vào quỹ vaccine và câu hỏi nhà nước có đảm bảo mua vaccine đáng tin cậy nhất hay không

8. Nhà nước: nhận tiền của dân đóng góp và câu hỏi liệu có mua, lo được vaccine cho dân

9. Vaccine Trung Quốc VÀ nỗi lo về chất lượng cũng như hậu quả của việc tiêm loại vaccine này: Trong tình thế nguy cấp, khi không có các loại vaccine của các nước Anh, Mỹ thì liệu có chấp nhận dùng vaccine Trung Quốc hay không? Khi thực tế các nước thất bại trong việc khống chế dịch bùng nổ khi đã tiêm vaccine Trung Quốc trên diện rộng?

10. “Quyền được tiêm vaccine hay trách nhiệm phải tiêm vaccine” và “quyền được chọn loại vaccine”: Lưỡng nan này vô cùng khó xử cho dân- Đó là, đối với một loại vaccine được cho là không đáng tin cậy thì dân có quyền từ chối không tiêm hay không? Hay dân phải tiêm vì nhà nước cho rằng dân phải tiêm vì trách nhiệm cộng đồng?

Ai sẽ bảo vệ quyền lợi của người dân trong việc này? Nhà nước có chịu trách nhiệm khi buộc dân phải tiêm vaccine mà họ không muốn khi có sự cố về sức khỏe, thậm chí sinh mạng của họ?

ĐỂ GIẢI QUYẾT CÁC THẾ LƯỠNG NAN NÀY, CÓ THỂ KHÔNG GIẢI QUYẾT ĐƯỢC HẾT, thiết nghĩ chính quyền nên làm ngay những việc sau đây:

– Ra cam kết sẽ sử dụng nguồn đóng góp của xã hội cho các quỹ vaccine công khai nhất, quy định trách nhiệm giải trình với cá nhân/quan chức nhà nước và cơ quan nhà nước nào một cách cụ thể, công khai và minh bạch.

– Ra pháp lệnh xử phạt nặng nhất những kẻ lợi dụng cơ hội, câu kết giữa bên mua và bán, cung cấp vaccine kém chất lượng, giả mạo

– Công khai minh bạch mọi nguồn hỗ trợ cho quỹ vaccine của xã hội và nguồn ngân sách nhà nước cho vaccine.

– Cam kết sẽ không bỏ lại các thành phần yếu thế và người dân có thu nhập thấp trong các chương trình tiêm chủng khi có vaccine

– Cam kết sẽ không có việc phân biệt đối xử trong việc lựa chọn loại vaccine đối với các thành phần dân cư có thu nhập khác nhau.