Bill Gates: Nhân vật bị ghen ghét

27/05/2020

FAZ

Tác giả: Roland Lindner

Dịch giả: Vũ Ngọc Chi

25-5-2020

Ban đầu, Bill Gates được ca ngợi như là người hùng của cuộc khủng hoảng virus corona. Rồi đám đông giận dữ kéo đến: Bây giờ nhà tỷ phú thấy mình bị những lý thuyết âm mưu bao quanh. Các cáo buộc rất là kỳ quái.

Giải thưởng dành cho Bill Gates cũng đến trước đó một cách bất ngờ. Năm 2005, tạp chí “Time” đã gọi ông là “Nhân vật của năm”. Danh hiệu này không được trao cho ông vì thành tích là người đồng sáng lập và CEO lâu năm của công ty phần mềm Microsoft. Thay vào đó, ông được vinh danh cùng vợ Melinda và Bono, ngôi sao nhạc rock người Ireland (ban nhạc U2) vì những công việc từ thiện để chống lại nghèo đói. “Những nhà từ thiện có lòng tốt” là tiêu đề bìa mặt ấn bản dưới bức chân dung của ba người được vinh danh.

Đó là một sự khôi phục đáng chú ý. Trong vai trò là giám đốc của Microsoft, không ai có thể nghĩ tới sẽ cho Gates một giải thưởng về lòng từ thiện. Mặc dù ông được ngưỡng mộ như một doanh nhân, ông cũng có tiếng là một nhà độc quyền không nhân nhượng, là người đã tránh được sự cạnh tranh bằng các phương pháp quyết liệt.

Vào cuối thập niên 1990, Microsoft là chủ đề của một vụ tố tụng chống độc quyền ngoạn mục. Nhưng khi sang thiên niên kỷ mới, Bill Gates đã bắt đầu một con đường mới để giúp ông làm thay đổi cách nhìn mà công chúng cảm nhận về ông. Ông đã từ bỏ trách nhiệm tại Microsoft và thành lập “Quỹ Bill & Melinda Gates” cùng vợ.

Là người giàu nhất thế giới vào thời điểm đó, ông có rất nhiều tiền để hỗ trợ cho quỹ này đứng hàng đầu trong thế giới của các tổ chức từ thiện. Lúc đầu, ông gặp phải một số nghi ngờ, đối với nhiều nhà phê bình, ký ức về Gates là một doanh nhân thô bạo không đi đôi với lòng vị tha, và trong công việc quỹ của ông, họ nghi ngờ việc làm của quỹ là do những động cơ nhỏ mọn như tìm kiếm lợi thế về thuế.

Nhưng như sự công nhận của Time cho thấy, Gates nhanh chóng đạt được sự tín nhiệm. Và bởi vì ông dần dần rút khỏi Microsoft, đồng thời xuất hiện ngày càng nhiều với tư cách là một ân nhân, một hình ảnh về Gates đã được củng cố như một người làm việc thiện.

Một sự pha trộn khó hiểu từ sự tức giận

Trong thời gian đầu của cuộc khủng hoảng virus corona, danh tiếng của ông ban đầu dường như còn tăng thêm. Một cuộc nói chuyện ở TED từ năm 2015, trong đó ông đã cảnh báo về một đại dịch theo cách gần như tiên tri, đột nhiên lại được hưởng sự quan tâm nhiều trên Internet. Đó là một bài kêu gọi tha thiết, thế giới hãy chuẩn bị nhanh chóng, ví dụ với nhiều nghiên cứu hơn. Nhiều người đã nhìn thấy trong bài phát biểu một lời khuyên có ý nghĩa từ miệng một người được chỉ định và quan tâm.

Nhưng bất cứ ai đã hiểu nó theo cách đó bây giờ bị một nhóm khác nhấn chìm. Nhà tỷ phú 64 tuổi lại thấy mình ở giữa một vùng đầm lầy của các thuyết âm mưu. Ông được mô tả là một thế lực đen tối mang lại tai họa cho thế giới. Chính bởi vì ông ta đã cảnh báo về một đại dịch trong nhiều năm, ông được miêu tả là một người chủ mưu của cuộc khủng hoảng virus corona.

Các cáo buộc rất quái dị: Họ cho là, Gates không chỉ dự đoán virus mới, mà thậm chí còn tạo ra nó. Ông ta còn bị cho là đang nghĩ ra một kế hoạch sử dụng vắc-xin để làm cho con người không còn sinh sản được và do đó làm suy giảm dân số thế giới, và ông ta cũng muốn kiếm tiền về việc đó.

Trong quá trình tiêm chủng, ông cũng muốn trồng vi mạch ở người và sử dụng chúng để theo dõi họ. Các lý thuyết đến từ bờ rìa chính trị cánh hữu và cũng từ những người phản đối tiêm chủng, coi như là một sự pha trộn không rõ ràng của các nhóm. Cũng có nhiều người ủng hộ Donald Trump trong số đó. Liên quan đến cuộc khủng hoảng virus corona, Gates đã nhiều lần chỉ trích tổng thống Mỹ, ví dụ như quyết định từ chối chi tiền cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Trong cuộc trò chuyện với F.A.Z., ông phàn nàn gần đây rằng Mỹ tham gia quá ít vào các nỗ lực xuyên biên giới để phòng chống virus.

Các bài tấn công vào Gates thường được kết hợp với sự tức giận về những hạn chế trong cuộc sống công cộng do tình trạng khẩn cấp về sức khỏe. Chúng được lan truyền trên Internet, bởi một số nhà bình luận truyền hình và tại các cuộc biểu tình chống lại các hạn chế do đại dịch virus corona, ở Mỹ và Đức.

Theo nhóm nghiên cứu thị trường Zignal, phỏng đoán rằng, Bill Gates đã phát minh ra virus corona là thông tin sai lệch được trích dẫn thường xuyên nhất về đại dịch trên mạng xã hội và trên các trang web truyền thông truyền thống vào tuần trước. Chúng xuất hiện gần 300.000 lần. Ngoài ra, đứng đầu bảng xếp hạng còn có đề cập đến “Plandemia”, một tài liệu được công bố gần đây trên Internet, trong đó một nữ khoa học gia có tai tiếng mô tả cuộc khủng hoảng virus corona là một âm mưu, trong đó Gates cũng đóng vai trò.

Đóng góp hơn 50 tỷ đô la

Các dịch vụ kiểm tra tin thật những ngày này đang xuất bản một loạt các bài báo trong đó những giả thuyết này được vạch ra là sai trái hoặc ít nhất là gây hiểu lầm. Một số cáo buộc rất dễ bác bỏ. Ví dụ, Quỹ Gates được cho là hỗ trợ một nhóm nghiên cứu của Anh đã được cấp bằng sáng chế cho virus corona.

Trên thực tế, viện này có bằng sáng chế cho một biến thể khác của virus, chủ yếu ảnh hưởng đến gia cầm. Ngoài ra còn có những bức ảnh lưu hành trên Internet, trên đó có dòng chữ “Trung tâm giảm dân số thế giới” có thể được nhìn thấy ở lối vào trụ sở của Quỹ Gates ở Seattle và nhanh chóng bị nhận ra là đã làm giả.

Việc Gates bị thúc đẩy bởi lòng tham vì lợi nhuận trong cuộc khủng hoảng virus corona dường như không hợp lý lắm. Ông và vợ Melinda thường nói rằng, họ muốn đóng góp phần lớn tài sản của họ và không có lý do gì để nghi ngờ điều đó. Kể từ khi thành lập hai mươi năm trước, quỹ của họ đã phân phát hơn 50 tỷ đô la. Dù vậy, Gates vẫn còn rất giàu có. Tài sản của ông được tạp chí “Forbes” ước tính lên tới hơn 105 tỷ USD, chỉ có ông chủ Amazon, Jeff Bezos hiện giàu có hơn.

Nhưng trên nhiều kênh, Gates phải đối mặt với sự thù địch kịch liệt. Như gần đây khi ông ấy đăng một đoạn video với lời cảm ơn tới các nhân viên y tế trên Instagram, ông đã nhận được vô số bình luận ác ý như “Giết Bill”, “Nhốt Bill Gates” hay “Mày sẽ bị nhốt dưới hầm địa ngục”.

Có một kiến nghị trên trang web của Nhà Trắng yêu cầu một cuộc điều tra về “tội ác chống lại loài người” của Quỹ Gates. Gần 600.000 chữ ký đã được thu thập. Và tại các cuộc biểu tình ở Đức, cụm từ “Cho Gates không có cơ hội”, có thể được đọc trên nhiều khẩu hiệu, đã trở thành một lời kêu gọi chiến đấu. Các chuyên gia y tế thấy đặc biệt đáng lo ngại khi một số đối thủ của Gates hiện đang nói rằng họ sẽ từ chối tiêm vắc-xin chống lại vi-rút corona. Người ta sợ rằng thái độ này có thể được bắt chước.

Trong cuộc phỏng vấn với F.A.Z. Bill Gates cho đó là “có gì đó đáng sợ và nguy hiểm” khi mọi người tin vào những thuyết âm mưu được lan truyền về ông. Quỹ của ông khiếp đảm về điều này, và hiện có ấn tượng là có cố gắng để đưa ông ta ra khỏi tầm đạn. Cho đến vài tuần trước, Gates có vẻ như có mặt ở khắp nơi. Ông xuất hiện trên các chương trình trò chuyện, trả lời phỏng vấn và công bố các bài tiểu luận. Cuối cùng, mọi thứ đã dịu xuống xung quanh ông. Thay vào đó, người vợ Melinda của ông xuất hiện trước công chúng nhiều hơn, có lẽ vì bà ít có tiềm năng bị biến thành yêu quái.

Quỹ Gates đã cam kết đóng góp 300 triệu đô la để chống lại coronavirus và căn bệnh Covid-19 mà nó gây ra. Tiền sẽ góp vào sự phát triển của vắc-xin, thuốc men và chẩn đoán. Công việc về tiêm chủng, mà đối thủ của Gates hiện đang đặc biệt nghi ngờ, luôn là trọng tâm trong công việc của tổ chức này. Bill và Melinda Gates thường mô tả một chuyến đi đến Đông Phi ngay sau khi đính hôn vào năm 1993 là nguồn cảm hứng.

Được dự định là một chuyến đi Safaris vui nhộn, nhưng cũng lần đầu tiên đưa họ tiếp xúc với tình trạng nghèo đói cùng cực. Khi đi dạo trên bãi biển ở Zanzibar, cặp đôi đã quyết định làm gì đó với tài sản Microsoft của Bill.

Về tới nhà, cặp vợ chồng sau đó đi sâu hơn vào vấn đề và học được, ví dụ, các bệnh tật gây tử vong như thế nào ở những nơi nghèo khổ trên thế giới mà không ai chết ở các nước công nghiệp. Ví dụ, rotavirus, mà Bill Gates chưa bao giờ nghe thấy trước đây, giết chết hàng trăm ngàn trẻ em mỗi năm.

Cặp vợ chồng tìm thấy một lời giải thích cho điều này trong việc thiếu vắc-xin. Và vì vậy, một trong những sáng kiến đầu tiên của Quỹ Gates là cung cấp 750 triệu đô la cho liên minh vắc-xin Gavi (Liên minh toàn cầu về vắc-xin và tiêm chủng) mới được thành lập. Mục tiêu của họ là tiêm chủng cho trẻ em ở các nước đang phát triển. Gavi hiện tuyên bố đã ngăn chặn hơn 13 triệu người chết.

Sự đối lập có ý thức hệ không phải là mới

Vắc xin vẫn là trọng tâm của Quỹ Gates. Mục đích của nó không chỉ là phân phối vắc-xin hiện có cho các nước nghèo, mà còn thúc đẩy sự phát triển các dược chất mới cho các bệnh phổ biến ở đó và không hấp dẫn mấy về mặt tài chính từ cái nhìn của ngành dược phẩm. Năm 2017, đây là quỹ trong số những người sáng lập Cepi (“Liên minh sáng kiến chuẩn bị dịch bệnh”), một liên minh về tiêm chủng khác cam kết phòng chống dịch bệnh.

Tất nhiên, những người theo thuyết âm mưu suy đoán rằng, Gates coi vắc-xin là một cách để “hủy diệt” thế giới. Những cáo buộc này có thể liên quan đến thực tế là trong quá khứ, ông đã xem việc giảm dân số ở các nước đang phát triển là một điều nên làm. Nhưng những gì đối thủ của ông thường bỏ qua là lời giải thích của ông cho ý tưởng đó.

Gates mô tả mục tiêu của việc tiêm chủng là để giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em, bởi vì điều đó đưa đến một chu kỳ tích cực. Nếu các gia đình không còn phải lo sợ rằng phần lớn con cái của họ sẽ chết, họ sẽ có ít con ngay từ đầu. Như vậy sẽ có nhiều nguồn lực hơn cho mỗi đứa trẻ, điều này cho phép giáo dục tốt hơn và cuối cùng giúp giảm nghèo.

Bill và Melinda Gates quen thuộc với những lời chỉ trích về tổ chức của họ. Họ, cũng như những người sáng lập siêu giàu khác, thường bị buộc tội gây ảnh hưởng trong các lĩnh vực mà thật ra thuộc trách nhiệm của chính trị, có thể là với các khoản tiền mà họ muốn tránh thuế. Sự phản đối có ý thức hệ cũng không phải là mới, chẳng hạn vì quỹ này cam kết tăng khả năng tiếp cận các biện pháp ngừa thai và sử dụng kỹ thuật di truyền (Gentechnik) trong nông nghiệp ở các nước đang phát triển.

Nhưng những lời vu khống hiện nay đang diễn ra trên một kích thước mới. Và cường độ của chúng cũng sẽ vượt xa những gì đã nói về Bill Gates trong thời ông còn lãnh đạo Microsoft.