Khi nào có vaccine chống Virus Vũ Hán?

26/03/2020

Trần Gia Huấn

26-3-2020

Dịch viêm phổi Vũ Hán đã phủ kín toàn cầu. Nhà thương không còn giường. Nghĩa địa không còn đất. Lò hỏa táng không còn suất. Nhân loại đang chết trong tuyệt vọng, chết trong cô đơn.

Nỗi bất hạnh bao trùm. Niềm tin đang tan vỡ. Mọi con mắt dồn về hướng vaccine. Vaccine là cứu cánh. Vaccine giúp loài người vượt qua hoạn nạn. Vậy chúng ta phải chờ bao lâu nữa?

Đôi nét về quy trình sản xuất vaccine 

Vaccine phải đạt hai tiêu chuẩn: An toàn và Hiệu quả.  An toàn nhưng kém hiệu quả, hay hiệu quả nhưng kém an toàn đều bị loại.

Quy trình sản xuất một loại vaccine có ba bước:

1. Giai đoạn tiền lâm sàng. Đây là gia đoạn âm thầm của những nhà virus và vaccine học. Họ lập bản đồ gene của virus, thiết kế lên một loại vaccine thích hợp. Thử nghiệm trên động vật cho đến khi thành công. Gia đoạn này kéo dài nhiều năm.

2. Thử nghiệm lâm sàng. Đây là giai đoạn quan trọng nhất, lâu dài nhất, phức tạp nhất, khó khăn nhất. Nó được chia làm ba bước nhỏ.

2.1) Thử nghiệm trên nhóm người khỏe mạnh để đánh giá độ an toàn.

2.2) Thử nghiệm trên vài trăm người trong vùng dịch để đánh giá mức độ hiệu quả.

2.3) Lặp lại bước hai nhưng trên một quy mô vài ngàn người để xem khả năng thích ứng, để quyết định liều tối thiểu.

3. Giai đoạn ba là thủ tục hành chính: xin cấp phép, sản xuất, đóng gói, phân phối ra thị trường.

Nhân loại thường phải mất hàng thập kỷ (5 đến 15 năm) mới có thể thiết kế và sản xuất ra một loại vaccine mới vừa an toàn vừa hiệu quả, và lần này cũng không ngoại lệ.

Cuộc chạy đua vĩ đại 

Trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ XXI, virus corona đã gieo rắc ba đại dịch cho nhân loại:

1) Đại dịch SARS (2002 – 2003) thủ phạm virus corona. Nguồn gốc từ loài chồn. Người giết chồn ăn thịt. Virus từ chồn lây qua người gây đại dịch. Bắt đầu từ tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. (Đại dịch SARS bùng nổ từ giữa tháng 11/2002, nhưng Trung Quốc giấu kín. Đến ngày 26/2/ 2003 một Viêt kiều, quá cảnh Hong Kong, chết tại Hà Nội, đại dịch mới được công bố. Trung Quốc đã thành công bưng bít dịch hơn ba tháng).

2) Đại dịch MERS, năm 2012, thủ phạm vẫn là virus corona, từ lạc đà. Người ta dùng lạc đà để vận chuyển hang, vô tình, virus corona đã lây qua người, bắt đầu từ Saudi Arabia, Trung Đông.

3) Đại dịch Viêm phổi Vũ Hán lần này, thủ phạm cũng là virus corona, nghi từ loài dơi. Tâm điểm dịch bắt đầu từ chợ Hoa Nam, chuyên buôn bán động vật hoang dã ở Vũ Hán. (Lần này, Trung Quốc cũng giấu dịch khá thành công).

Nhờ vào kiến thức lâm sàng, mẫu di truyền của chủng corona đã gây ra hai đại dịch SARS- 2002 và MERS – 2012 mà các nhà virus học và vaccine học, đã thiết kế rất nhanh vaccine chống Virus Vũ Hán. Họ đã bỏ qua giai đoạn tiền lâm sàng bước thẳng qua gia đoạn 2.

Những ứng cử viên cho chức vô địch 

Có khoảng 35 công ty và viện nghiên cứu trên thế giới đang mở hết tốc lực, chạy nước rút, nhưng có bốn/ năm ứng cử viên dẫn đầu, được xếp theo thứ tự.

Moderna: Một đại công ty sinh dược, thủ phủ tại Cambridge, Massachusetts, Mỹ. Sau 42 ngày đêm làm việc liên tục, đã trình sản phẩm tới Học viện Dị ứng và Nhiễm trùng Quốc gia, Hoa Kỳ, để được phép thử nghiệm lâm sàng. Họ đang ở giai đoạn 2.2. Vaccine sẽ có mặt trong khoảng từ 12 đến18 tháng tới. Tuy vậy, trong hoàn cảnh đặc biệt, họ quyết tâm đốt cháy giai đoạn. Vaccine có thể được dùng ngay vào đầu mùa thu năm nay.

CureVac: Một công ty nhỏ, thuộc một trường đại học tỉnh lẻ của Đức, nhận trợ giúp tài chính của vợ chồng Bill Gate, đã bứt phá lên hàng thứ hai trong công cuộc tìm kiếm vaccine chống đại dịch lần này. Mỹ muốn mua lại bản quyền và đã trở thành chủ đề của cuộc cãi lộn gay go giữa Tổng thống Trump và chính phủ Đức. Tập Cận Bình – Trung Quốc đang lao vào, ve vãn giúp Đức chống dịch và xin hợp tác sản xuất vaccine.

Novavax, thủ phủ tại Maryland, Mỹ, tuyên bố chế tạo thành công vaccine thế hệ mới có tên NanoFlu và đã thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 2.2 và 2.3. Novavax rất tự tin vào độ an toàn và hiệu quả cao của NanoFlu.

CEPI, công ty đa quốc gia, có trụ sở ở Oslo, Noway, London, Anh quốc, và Washington DC, Mỹ. CEPI cũng đang ở tuyến đầu. CEPI sở hữu nhiều kiến thức và kinh nghiệm trong việc sản xuất vaccine cho đại dịch. CEPI hợp tác với học viện lớn và những nhà virus học tên tuổi trong công cuộc tìm kiếm vaccine chống Virus Vũ Hán.

Thủ tướng Anh, Borish Johnson, sau khi đến thăm phòng chế tạo vaccine của Đại học Oxford, đã mạnh miệng tuyên bố: Anh Quốc sẽ ngăn được cơn đại Hồng Thủy trong vòng 12 tuần nữa. Anh cũng là một trong những quốc gia đang ở tuyến đầu của cuộc chạy đua tìm kiếm vaccine.

Trong lúc chờ đợi phép màu vaccine, chúng ta vẫn phải rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và không đưa tay lên mặt. Ở nhà, đừng ra ngoài. Nếu phải ra, giữ khoảng cách hai mét với người khác. Không đến nơi đông người. Không di chuyển từ vùng này qua vùng khác. Hủy bỏ những cuộc du hành. Hủy bỏ mọi vui thú hội hè, tiệc tùng, liên hoan, sinh nhật, ma chay, giỗ chạp, cưới hỏi, hòa nhạc, phim ảnh, và tôn giáo.

Mong mọi người bình an giúp nhau vượt qua bão tố.

Trần Gia Huấn, từ Calgary, Alberta, Canada