“Quốc mẫu” do GS Vũ Khiêu phong tặng

26/05/2023

Hoàng Tuấn Công

26-5-2023

Bức hoành phi bốn chữ “Quốc mẫu uy nghi” treo trong nhà thờ bà Hoàng Thị Loan ở huyện Khoái Châu – Hưng Yên. Ảnh: VOV

Ngày hôm nay, nhiều người chia sẻ bút tích được cho là của ông Nguyễn Bắc Son, thời còn làm Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, trong đó có câu “Chúng con kính cẩn nghiêng mình trước Anh linh Quốc mẫu – Người đã sinh thành ra dân tộc ta – dân tộc anh hùng…”

Chẳng biết “Quốc mẫu” mà ông Nguyễn Bắc Son “kính cẩn nghiêng mình” là quốc mẫu nào, nhưng nó khiến tôi nhớ đến một “Quốc mẫu” do GS Vũ Khiêu phong tặng.

Ảnh trên mạng

Sách “Hồ Chí Minh ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” (GS Vũ Khiêu – NXB Chính trị Quốc gia – Hà Nội 2004), mục “Hoành phi câu đối tại nhà thờ bà Hoàng Thị Loan”, GS Vũ Khiêu giới thiệu bức hoành bốn chữ: “Quốc mẫu uy nghi”, và chú thích như sau:

“Về bức hoành phi QUỐC MẪU UY NGHI có nghĩa là: Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ cao nhất của dân tộc ta. Cụ bà thân sinh ra Người xứng đáng là người mẹ chung của Tổ quốc Việt Nam, cho nên dùng chữ Quốc mẫu. Uy nghi là nói về hình dáng uy nghiêm và trang trọng của người”.

Ta thử xem danh xưng “quốc mẫu” được các nhà biên soạn từ điển giảng nghĩa là gì:

1. Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê-Vietlex): “quốc mẫu • 國母 d. [cũ, trtr] hoàng thái hậu [coi là mẹ của thần dân].

2. Việt Nam tự điển (Lê Văn Đức): “quốc mẫu • dt. Mẹ vua (được xem như mẹ của toàn-thể dân-chúng một nước).

3. Việt Nam tân tự điển (Thanh Nghị): “quốc-mẫu • dt. (xưa) Mẹ vua”.

4. Hán ngữ đại từ điển giảng: “quốc mẫu: mẹ của vua” [quốc mẫu: đế vương đích mẫu thân-國母: 帝王的母親].

5.Hán điển giảng: “thời cổ đại gọi mẹ vua [thiên tử] là quốc mẫu”. [quốc mẫu: cổ đại xưng thiên tử đích mẫu thân-國母: 古代稱天子的母親].

Như vậy, cứ theo cách từ điển Ta và từ điển Tàu giảng hai chữ “quốc mẫu”, thì GS Vũ Khiêu đã đẩy lùi lịch sử Việt Nam lại hàng trăm năm.

Ông coi Chủ tịch Hồ Chí Minh chẳng khác nào thiên tử, nên gọi thân mẫu cụ Hồ là “quốc mẫu”. Chỉ khác là thời phong kiến, danh xưng “quốc mẫu” do thiên tử phong cho mẹ mình; còn nay tôn xưng này do chính GS Vũ Khiêu phong tặng; xưa kia “quốc mẫu” chỉ có nghĩa là “mẹ của thần dân”, thì nay GS Vũ Khiêu phong hẳn thành “mẹ chung của Tổ quốc Việt Nam(!).

GS Vũ Khiêu chỉ giảng: “Chủ tịch Hồ Chí Minh là lãnh tụ cao nhất của dân tộc ta”, nhưng danh xưng “Cha già dân tộc” vẫn còn đó. Mà như thế, GS Vũ Khiêu gọi thân mẫu của cụ Hồ – bà Hoàng Thị Loan là “mẹ chung của Tổ quốc Việt Nam” sao đặng?

Có thể nói, người soạn nội dung bức hoành phi sái một, thì những người cho duyệt để treo bức hoành phi ấy lên sái những… một trăm!

_____

Ghi chú: Năm 2017 khi viết bài phê bình, chỉ ra những điểm sai trong cuốn “Hồ Chí Minh ngôi sao sáng mãi trên bầu trời Việt Nam” của GS Vũ Khiêu, cứ ngỡ bức hoành “Quốc mẫu uy nghi” nói trên mới chỉ tồn tại trong sách. Không ngờ người ta đã làm thành bức hoành phi và treo lên để thờ thật.