Uk đang làm thay đổi các tính toán của các quốc gia bị mắc kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc

 

Ukraine đang làm thay đổi các tính toán của các quốc gia bị mắc kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc

Phelim Kine & Stuart Lau

Politico 03/28/2023 

Ly Ngữ dịch 

Cuộc xâm lược Ukraine của Nga cuối cùng đang buộc EU phải nhận ra sự thật về sự phụ thuộc vào các quốc gia độc tài.

Trung Quốc và Mỹ đều đang chạy đua để xây dựng khối quyền lực thế giới của họ, và cả hai đều đang sử dụng cùng một điểm để gây áp lực: cuộc chiến ở Ukraine.

Tuần trước, nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đã có ba ngày ở Nga để củng cố quan hệ đối tác “không giới hạn” với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Chuyến thăm của ông Tập với ông Putin đã tạo ra nhiều thỏa thuận “hợp tác chiến lược” bao gồm việc tăng doanh số bán khí đốt của Nga cho Bắc Kinh cũng như các thỏa thuận mở rộng các liên kết vận tải xuyên biên giới bằng cách xây dựng cầu và đường mới. | Getty Images

Vào thứ Ba, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden khai mạc Hội nghị Thượng đỉnh về Dân chủ lần thứ hai – nhằm tập hợp các nhà lãnh đạo thế giới xung quanh các nguyên tắc tự do, pháp quyền và nhân quyền.

Ẩn ý không mấy tế nhị: thế giới cần đoàn kết chống lại Trung Quốc và Nga.

Trong liên minh các nền dân chủ của Biden, châu Âu tỏ ra phân vân nhất về Trung Quốc. Một số quốc gia quan trọng nhất, chẳng hạn như Pháp và Đức, đã lo lắng rằng việc tách khỏi Trung Quốc sẽ gây ra quá nhiều thiệt hại về kinh tế.

Ba tuần trước, Hà Lan đã bắt tay với Hoa Kỳ để hạn chế xuất khẩu các công nghệ bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc. | Hình ảnh Emmanuel Dunand/AFP/Getty

Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine toàn diện, người châu Âu bắt đầu chú ý nhiều hơn đến thông điệp của Biden về sự nguy hiểm của việc phụ thuộc vào các chế độ độc tài. Với sự cấp bách hơn bao giờ hết, họ đang hạn chế xuất khẩu thiết bị sản xuất chip sang Trung Quốc, cấm TikTok trên các thiết bị của chính phủ và thúc đẩy chính sách bảo hộ thương mại. Ngay cả Đức, nền kinh tế lớn nhất của Liên minh châu Âu, lâu nay im lặng đầu tư nặng ký vào Trung Quốc, cũng đang bắt đầu đặt câu hỏi về đặc tính ưu tiên kinh doanh của mình.

Trung Quốc đang chống trả. Họ tăng cường quan hệ với Nga, đưa ra một kế hoạch hòa bình cho Ukraine và đưa ra thông điệp rằng các chính phủ có thể là “dân chủ” ngay cả khi họ không cho công dân của họ quyền tự do bầu cử các nhà lãnh đạo.

Stephen Feldstein, người từng là Phó trợ lý Ngoại trưởng của Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama về dân chủ, nhân quyền và lao động, và hiện là người thường xuyên tư vấn cho các quan chức chính quyền hiện tại về những vấn đề đó, cho biết: “Chúng ta đang ở một thời điểm căng thẳng – giữa cuộc chiến ở Ukraine, sự liên kết của Trung Quốc với Nga và những chấn động kinh tế liên tục – và những rủi ro đối với vai trò lãnh đạo quốc tế là rất cao”. 

Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine toàn diện, các nhà lãnh đạo châu Âu như Emmanuel Macron và Ursula von der Leyen bắt đầu chú ý nhiều hơn đến thông điệp của Tổng thống Joe Biden về mối nguy hiểm của việc phụ thuộc vào các chế độ độc tài. | Ảnh hồ bơi của Kevin Lamarque

Châu Âu đang lắng nghe.

Khi Joe Biden đắc cử Tổng thống vào năm 2020, người châu Âu không muốn nghe những câu chuyện vĩ đại của ông về việc cùng nhau chống lại chủ nghĩa độc tài. Nỗ lực của Biden nhằm ngăn chặn một thỏa thuận thương mại mang tính bước ngoặt giữa EU và Trung Quốc trong vài tuần trước lễ nhậm chức của ông bị Thủ tướng Đức Angela Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron phớt lờ.

Kể từ đó, các nhà lãnh đạo châu Âu đã chia rẽ về vấn đề này, nhiều nhà lãnh đạo châu Âu thất vọng vì Chính phủ Hoa Kỳ vừa nói về các liên minh vừa trở nên bảo hộ kinh tế hơn.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen đã tiếp thu thông điệp của Nhà Trắng. Bà nói vào cuối năm ngoái: “Một Trung Quốc ngày càng quyết đoán đang nuôi dưỡng sự phụ thuộc ở tất cả các châu lục”. “Ngược lại, hãy nhìn vào những gì Hoa Kỳ và Châu Âu có thể đạt được nếu chúng ta hợp lực”. Bà cũng chủ trì một phiên họp tại hội nghị thượng đỉnh đầu tiên về dân chủ của Biden vào năm 2021.

Đó là một giọng điệu hoàn toàn khác với bà Merkel, người đã từ chối mạnh mẽ những lời kêu gọi châu Âu chọn phe giữa Mỹ và Trung Quốc cho đến khi bà rời nhiệm sở vào tháng 12 năm 2021. “Tôi rất muốn tránh việc xây dựng các khối”, bà Merkel nói ở Diễn đàn kinh tế thế giới Davos tháng 1/2021.

Cuộc chiến ở Ukraine – và ở mức độ lớn hơn, là mối quan hệ thân thiết giữa Bắc Kinh với Mátxcơva – đang khiến cho niềm tin truyền thống của Đức ngày càng trở nên kém bền vững.

Cuộc chiến ở Ukraine – và ở mức độ lớn hơn, là mối quan hệ thân thiết giữa Bắc Kinh với Moscow – đang khiến cho niềm tin truyền thống của Đức ngày càng trở nên kém bền vững. | Aris Messinis/AFP qua Getty Images

Sau khi Hoa Kỳ chia sẻ cho các đồng minh thông tin tình báo rằng Trung Quốc đang cân nhắc gửi vũ khí cho Nga để đánh Ukraine, Thủ tướng Đức Olaf Scholz cảnh báo rằng sẽ có “hậu quả” nếu Trung Quốc làm như vậy, trong khi người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU Josep Borrell nhanh chóng gọi đó là “lằn ranh đỏ” nếu Trung Quốc tiến hành một kế hoạch như vậy.

Và hai đảng chính trị trung hữu chiếm ưu thế của Đức hiện đang lên kế hoạch lật ngược lập trường thực dụng của bà Merkel đối với Trung Quốc, tuyên bố rằng việc duy trì hòa bình thông qua thương mại đã thất bại, theo một báo cáo dự thảo được POLITICO đưa tin hôm Chủ nhật.

Michael Roth, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của cơ quan lập pháp Đức cho biết: “Vào thời điểm mà các nền dân chủ trên toàn thế giới đang bị đe dọa, mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương đang mạnh mẽ hơn so với nhiều năm qua".

Nhiều người ở châu Âu vẫn miễn cưỡng giảm bớt quan hệ với Trung Quốc, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại. Quan chức thương mại hàng đầu của EU Sabine Weyand cho biết vào tháng trước rằng “việc phương Tây chống lại phần còn lại [của thế giới]” sẽ không hiệu quả. “Câu lạc bộ của các nền dân chủ tự do quá nhỏ”.

Và các quan chức châu Âu vẫn đang cố gắng lôi kéo Trung Quốc khỏi Putin. Trong hai tuần tới, Macron, von der Leyen và Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez sẽ thăm Trung Quốc trong các chuyến đi riêng biệt để ngăn chặn mối quan hệ đối tác toàn diện Bắc Kinh-Moscow.

Hoa Kỳ đang gia tăng áp lực. Đối với hội nghị thượng đỉnh tuần này, chính quyền Biden đã mời tám quốc gia mới mà họ cho là có “ý chí chính trị” để thúc đẩy dân chủ. Mục tiêu là “dựng một liên minh lớn”, Rob Berschinski, giám đốc cấp cao về dân chủ và nhân quyền của Hội đồng An ninh Quốc gia, nói với các phóng viên vào tuần trước.

Tổng thống Joe Biden, phải, phát biểu khi gặp Mark Rutte, Thủ tướng Hà Lan, tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng vào ngày 17 tháng 1 năm 2023. | Al Drago/Bloomberg qua Getty Images

Chính quyền Biden cũng chia sẻ nhiệm vụ chủ toạ năm nay với Hà Lan, Costa Rica, Hàn Quốc và Zambia để nhấn mạnh bề rộng của liên minh dân chủ. Và nó diễn ra ba tuần sau khi Hà Lan bắt tay với Hoa Kỳ để hạn chế xuất khẩu các công nghệ bán dẫn tiên tiến sang Trung Quốc.

Nhưng việc củng cố liên minh với các quốc gia ở các khu vực bên ngoài châu Âu cũng khó khăn không kém, nếu không muốn nói là khó khăn hơn.

Quần đảo Solomon – một đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ trên các tuyến đường biển quan trọng chiến lược nối Úc với Hawaii – đã làm ngơ các hùng biện dân chủ của Biden và ký một hiệp ước an ninh gây tranh cãi với Bắc Kinh vào năm 2021.

Các khu vực của Châu Phi cũng rất khó thuyết phục, đặc biệt là vì rất nhiều quốc gia ở đó đã được hưởng lợi từ các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng lớn của Trung Quốc. Trong khi 27 quốc gia châu Phi bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết tháng 3 năm 2022 của Liên Hợp Quốc chống lại sự xâm lược của Nga, thì 16 quốc gia khác – bao gồm cả Nam Phi – đã bỏ phiếu trắng, và Eritrea bỏ phiếu chống.

Ở Mỹ Latinh, Costa Rica là quốc gia duy nhất tham gia lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Nga. Nhóm thương mại Mercosur của khu vực vào tháng Bảy đã từ chối yêu cầu được nói chuyện với tổ chức này của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy.

Trung Quốc đang thực hiện cách tiếp cận đa phương riêng để thu hút toàn cầu.

Về vấn đề Ukraine, Bắc Kinh đang cố gắng thể hiện khía cạnh thân thiện hơn của mình – nhưng thể hiện đồng thời với cả Nga và phương Tây. Chuyến thăm của ông Tập với ông Putin đã tạo ra nhiều thỏa thuận “hợp tác chiến lược” bao gồm việc tăng doanh số bán khí đốt của Nga cho Bắc Kinh cũng như các thỏa thuận mở rộng các liên kết vận tải xuyên biên giới bằng cách xây dựng cầu và đường mới.

Đồng thời, Trung Quốc đã thúc đẩy quan hệ công chúng toàn cầu để thể hiện mình là quốc gia ủng hộ hòa bình ở Ukraine. Bắc Kinh đang tiếp thị một kế hoạch hòa bình tiềm năng gồm 12 điểm. Ngoại trưởng Trung Quốc Tần Cương đã đảm bảo với Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba trong một cuộc điện đàm hồi đầu tháng rằng Bắc Kinh muốn có “vai trò mang tính xây dựng” trong việc chấm dứt xung đột.

Trung Quốc cũng đã tổ chức Diễn đàn Quốc tế về Dân chủ vào tuần trước, thu hút 300 người tham gia từ 100 quốc gia. Truyền thông nhà nước Trung Quốc đưa tin, nhóm đã thảo luận về “các hình thức dân chủ đa dạng, đả kích những câu chuyện nhất nguyên và bá quyền về chủ đề này”.

Trung Quốc đã tổ chức Diễn đàn Quốc tế về Dân chủ vào tuần trước, thu hút 300 người tham gia từ 100 quốc gia. | PRNewsfoto/Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc

“Chúng tôi ủng hộ chủ nghĩa đa phương thực sự, hoạt động vì một thế giới đa cực và dân chủ hơn trong quan hệ quốc tế, đồng thời làm cho quản trị toàn cầu công bằng và bình đẳng hơn”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Wang Wenbin cho biết hồi đầu tháng.

Luận điệu đó nhấn mạnh sự thay đổi của Bắc Kinh từ việc bác bỏ hoàn toàn những lời chỉ trích đối với hệ thống chính trị của họ sang việc định nghĩa lại về dân chủ và nhân quyền.

Daniel Russel, cựu Trợ lý Ngoại trưởng về Đông Á và Thái Bình Dương thời Obama cho biết: “Những gì người Trung Quốc đang cố gắng làm không phải là chống lại dân chủ và nhân quyền và bác bỏ chúng – họ đang cố gắng nhặt nhạnh những gì Biden nói và sử dụng chúng bằng cách định nghĩa lại chúng theo những gì mà Trung Quốc đang làm”. 

Khi được hỏi về hội nghị thượng đỉnh về dân chủ của chính quyền Biden, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại D.C., Liu Pengyu [Lưu Bằng Vũ 刘鹏宇], cho biết: Hoa Kỳ đang “cố gắng chia thế giới thành các phe 'dân chủ' và 'phi dân chủ' dựa trên các tiêu chí của họ, đồng thời công khai kích động sự chia rẽ và đối đầu”.

Bắc Kinh muốn giữ cho các tuyến đường thương mại với châu Âu rộng mở bao nhiêu thì Bắc Kinh cũng ngày càng hung hăng hơn đối với các đối tác thương mại quay lưng lại với họ bấy nhiêu. Trung Quốc áp đặt lệnh cấm vận thương mại đối với Litva vào năm 2021 sau khi Đài Loan thành lập văn phòng ngoại giao tại quốc gia thuộc Liên minh Châu Âu này. Gần đây hơn, Trung Quốc đã đe dọa Hà Lan bằng các biện pháp trả đũa có thể xảy ra nếu Hà Lan đứng về phía Hoa Kỳ về chất bán dẫn.

Bắc Kinh muốn giữ cho các tuyến đường thương mại với châu Âu rộng mở bao nhiêu thì Bắc Kinh cũng ngày càng hung hăng hơn đối với các đối tác thương mại quay lưng lại với họ bấy nhiêu. | STR/AFP qua Getty Images

Tập ngày càng gay gắt với các quốc gia chỉ trích thành tích nhân quyền của Trung Quốc.

Theo một quan chức EU giấu tên (vì ông không được phép tiết lộ chi tiết của cuộc trò chuyện), khi đối mặt với các nhà lãnh đạo châu Âu về các vấn đề nhân quyền liên quan đến người thiểu số Duy Ngô Nhĩ và cách đối xử với người Hồng Kông, ông Tập vặn lại rằng “người châu Âu nên tập trung vào các vấn đề của chính họ, chẳng hạn như chủ nghĩa bài Do Thái và phân biệt chủng tộc có hệ thống”. 

Sự tự tin tuyệt đối như vậy cho thấy rõ rằng, bất chấp chiến tranh và các biện pháp “tách rời”, sức mạnh kinh tế của Trung Quốc có nghĩa là cả Hoa Kỳ và phần còn lại của thế giới dân chủ vẫn cần phải tìm cách cân bằng nỗi sợ hãi của họ về sức mạnh ngày càng tăng của Bắc Kinh với thực tế rằng không thể có sự tách rời hoàn toàn.

Như Russel, cựu quan chức Bộ Ngoại giao đã nói: “Luận điểm 'tôi dân chủ tốt, anh chế độ chuyên quyền tồi' không đủ để lôi kéo các nước khác theo, cũng như không đủ để tranh luận với thực tế rằng Trung Quốc ngày nay là một quốc gia có nguồn lực dồi dào và là đối thủ cạnh tranh đầy tiềm lực, nếu không muốn nói là địch thủ”.

P.K. & S.L.

Nguồn bản gốc: https://www.politico.com/news/2023/03/28/allies-against-china-europe-putin-xi-00089077