Hiệp định “Abraham” do Jared Kushner dàn dựng đã tạo ra xung đột bạo lực giữa Israel và Palestine như thế nào?

16/05/2021

US News

Tác giả: Paul D. Shinkman

Genie Nguyễn Thị Ngọc Giao, chuyển ngữ

13-4-2021

Lời Người dịch: Những người miền Nam Việt Nam hẳn chia sẻ được nỗi bất bình với người Palestine khi những thoả thuận ký với quân thù đang xâm chiếm lãnh thổ của họ mà không hề có sự tham gia của chính họ. Ít ra, lúc này chính sự hung bạo của Israel đã khiến Liên Hiệp quốc và cả thế giới phải lên tiếng, cho thấy sự “giả dối” của Hiệp định Abraham mà Jared Kushner đã dàn dựng cho Israel ký với các nước Ả Rập, không có sự đồng tình của Palestine. 

Điều đáng lo ngại hơn là khối dân Ả Rập chia sẻ bất bình với Palestine có thể đứng về phía Iran. Và Trung Cộng sẽ lợi dụng cuộc chiến này để chiếm thế thượng phong ở Biển Đông. Chúng ta, những người Mỹ gốc Việt, cần cố gắng giữ cho vững giá trị của Hoa Kỳ, an ninh quốc phòng của Hoa Kỳ, để bảo vệ khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương trước sự bành trướng của Trung Cộng. 

***

Ngày 10/5, cảnh sát Israel tấn công vào Al-Aqsa Mosque tại Jerusalem, đàn áp người Palestine bằng bạo lực. Nguồn ảnh: Eyad Tawil/ Anadolu Agency/ Getty Images.

Thành quả chính sách đối ngoại dàn dựng của chính quyền Trump được cho là nhằm thống nhất Trung Đông vì mục tiêu hòa bình chung. Thay vào đó, một số người nói rằng nó đã mở đường cho bạo lực.

Khi Tổng thống Donald Trump muốn ca tụng những lợi ích của các thỏa thuận mới nhằm bình thường hóa mối quan hệ của các nước Ả Rập với Israel, ví dụ thực tiễn đầu tiên mà ông đưa ra, là họ sẽ bảo vệ quyền tham dự của người Hồi giáo tại Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa ở Jerusalem – địa điểm linh thiêng thứ ba trong Hồi giáo – mà ông mô tả là “một nơi đặc biệt dành cho họ” và một nơi cũng mang ý nghĩa tôn giáo sâu sắc đối với người Do Thái và Cơ đốc giáo.

Phát biểu tại Phòng Bầu dục giữa các quan chức hàng đầu của ông về tất cả các khía cạnh của chính sách Trung Đông, sau vài phút, Trump đã chuyển sang “một số điều rất thú vị” sẽ có lợi cho người dân Palestine. Tuy nhiên, khi bị một phóng viên hỏi dồn về việc Israel đang gia tăng chính sách đưa thêm nhiều gia đình Do Thái vào xây nhà ở tại lãnh thổ của Palestine vào thời điểm đó, ông đã lập tức nói rằng: “Thật ra, chúng tôi đang nói chuyện với Israel về điều đó ngay bây giờ”.

Chín tháng sau, hai yếu tố trong nỗ lực mua chuộc thế giới của Trump dựa trên thành quả của cái gọi là Hiệp định Abraham – quyền được vào một thánh địa được tôn kính và các điều kiện tốt hơn cho người Palestine – đã bị hủy bỏ. Israel dưới thời Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã tiếp tục chính sách tích cực đuổi người Palestine và sát nhập lãnh thổ. Và căng thẳng do cuộc truy đuổi này đã lên đến đỉnh điểm vào cuối tuần qua trong khu phức hợp Al-Aqsa, khi các sĩ quan cảnh sát Israel đối đầu thô bạo với các thiếu niên Palestine. Điều đó đã mở đầu cho các vòng bạo lực leo thang giữa Lực lượng Phòng vệ Israel và các chiến binh địa phương, bao gồm cả nhóm chiến binh Hồi giáo Hamas, đã tiếp tục diễn ra trong tuần này ở các cấp độ chưa từng thấy kể từ năm 2014, khi họ leo thang thành chiến tranh toàn diện.

Hiệp định Abraham do Hoa Kỳ làm trung gian đã không thành công trong lời hứa của họ, như cố vấn an ninh quốc gia lúc bấy giờ Robert O’Brien cho biết tại Phòng Bầu dục theo lệnh của Trump, “mang lại hòa bình cho Trung Đông”, về cơ bản khiến các nước ký kết không cung cấp bất cứ thứ gì ngoại trừ đưa ra những lời chỉ trích về bạo lực. Thay vào đó, các nhà phân tích cho rằng, các hiệp định liên quan đến Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Bahrain, Maroc và Sudan đã không đếm xỉa gì đến những người ủng hộ truyền thống của Palestine và trao quyền cho Israel.  Đường hướng này đã được Israel tận dụng trong  những tháng gần đây, và dường như vẫn tồn tại dưới thời chính quyền Biden là không gây áp lực lên nhà nước Do Thái.

“Nó làm tăng thêm cảm giác chiến thắng nói chung ở Israel, cảm giác không bị trừng phạt: ‘Mọi người liên tục nói với chúng tôi rằng chúng tôi phải giải quyết vấn đề Palestine. Và bây giờ, rõ ràng, chúng tôi không làm vậy’,” Khaled Elgindy, giám đốc Chương trình các vấn đề Israel-Palestine tại Viện Nghiên Cứu Trung Đông nói.

Bạo lực hiện nay đã trở nên rõ ràng qua các đợt tấn công bằng tên lửa tàn khốc được phóng từ Gaza nhằm vào dân thường Israel, với việc chính phủ Netanyahu trả đũa bằng gia tăng các cuộc không kích tận diệt vào các vị trí của người Palestine và các cuộc tấn công chết người nhằm vào các thủ lĩnh của nhóm. Số người chết đã tăng lên hàng chục, với hàng trăm người bị thương. Nhiều đám đông người Do Thái Chính thống giáo cực đoan đã xung đột với người Ả Rập tại các vùng lãnh thổ tranh chấp trong những vụ việc được một số người, bao gồm cả chính Netanyahu, mô tả là “hành hình” (lynchings).

Những cảnh đoạn trường đã gây thêm áp lực lên các quốc gia đã ký Hiệp định Abraham với Israel, đặc biệt là Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất – quốc gia đầu tiên làm như vậy – và Bahrain, làm gia tăng khoảng cách, sự bất mãn giữa các chính phủ chuyên quyền đã đồng ý với hiệp định và người dân của họ, những người ngày càng lên tiếng ủng hộ đồng bào Ả Rập của họ tham gia vào các cuộc đụng độ bạo lực chống lại Israel.

Những người quen thuộc với lo ngại về an ninh khu vực cho biết, các nhà lãnh đạo trong khu vực – đặc biệt là các bên ký kết Hiệp định Abraham – hiện đang đối mặt với những lo ngại mới rằng, hành động của Israel sẽ làm tăng sự ủng hộ của dân chúng đối với Hamas, vốn được Iran hậu thuẫn một phần, khi các cuộc không kích của Israel giết chết nhiều dân thường hơn, bao gồm cả trẻ em.

Colin Clarke, giám đốc chính sách và nghiên cứu của công ty tình báo tư nhân The Soufan Group, cho biết: “Nó khiến các quốc gia như UAE và Bahrain bị coi là ‘kẻ phản bội‘ vì không đứng lên chống lại Israel. Cảnh tượng thật tồi tệ. Nó hoàn toàn không tốt cho bất kỳ quốc gia Ả Rập nào đang ủng hộ chính sách của Netanyahu ngay bây giờ”.

Và ông nói thêm rằng, tình hình có thể sẽ có tác động ngay lập tức đến một số mối đe dọa an ninh tiềm tàng nhất trong khu vực.

Clarke nói: “Nó cũng khiến UAE trông yếu đi và Iran tỏ ra mạnh mẽ vì đứng lên chống lại Israel và tiếp tục hỗ trợ Hamas và các nhóm chiến binh khác”.

Đối với những lời hứa từ chính quyền Trump, Clarke chỉ ra, bạo lực gần đây nhất là bằng chứng rằng họ đã không thành công trong một số mục tiêu của mình, đặc biệt là khi chính quyền Biden tiếp tục nỗ lực hướng tới việc tiếp tục thỏa thuận hạt nhân Iran, được gọi là Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA).

Clarke nói: “Iran không bị suy yếu bởi Hiệp định Abraham, có khả năng đạt được thỏa thuận mới với Mỹ trên JCPOA, và đang được thế giới Ả Rập ca ngợi vì đã bảo vệ người Palestine”.

Cho đến nay, chính quyền Biden phần lớn đã thực hiện một cách tiếp cận chặt chẽ đối với tình trạng bạo lực hiện nay ở và xung quanh Israel, ít nhất là một cách công khai. Người phát ngôn của các Bộ Ngoại giao và Quốc phòng đã đưa ra rất ít thông tin chi tiết về bất kỳ nỗ lực hậu trường nào của các nhà ngoại giao hoặc quan chức quân sự Mỹ – nếu những điều đó tồn tại – thay vào đó, chỉ dựa vào chính sách lâu đời của Hoa Kỳ ủng hộ “quyền tự vệ của Israel”.

Bản thân Biden đã sử dụng cụm từ chính xác đó để mô tả cuộc gọi của ông với Netanyahu vào thứ Tư. Có lẽ nỗ lực can thiệp duy nhất của Hoa Kỳ là các báo cáo rằng phái đoàn của họ tại Liên Hiệp quốc đã chống lại tổ chức đưa ra các tuyên bố công khai lên án hành động của Israel.

Các nhà phân tích nói rằng, lời hùng biện năm ngoái giải thích, Hiệp định Abraham như một lối thoát tiềm năng cho các thỏa thuận hòa bình mới cho người Palestine, bây giờ dường như chưa bao giờ đại diện cho những nỗ lực nghiêm túc, đặc biệt là sau khi chính quyền Trump bảo vệ Israel và bây giờ là dưới thời Biden, người có tiếng nói ủng hộ Israel từ khi là thượng nghị sĩ, phó tổng thống và bây giờ là Tổng Tư lệnh, đã kéo dài nhiều thập niên.

“Tôi không thấy bất cứ điều gì ngăn cản Israel hành động theo ý họ. Ngược lại, việc họ có các thỏa thuận này gửi thông điệp rằng các nước Ả Rập không quan tâm đến người Palestine nữa, và họ chắc chắn sẽ không lên tiếng phàn nàn”, Elgindy nói.

Và người Ả Rập trong khu vực nhận thấy, rất ít dấu hiệu cho thấy những lời hứa của Mỹ về những cơ hội mới cho hòa bình có cơ sở trong thực tế mà họ chứng kiến.

Elgindy nói: “Đó vẫn là một vấn đề gây tiếng vang – không chỉ vì lịch sử của nguyên nhân Palestine mà còn vì các vấn đề như Jerusalem. Cảnh tượng lực lượng Israel đột kích Nhà thờ Hồi giáo Al-Aqsa trong tháng lễ Ramadan, tôi nghĩ, gây kinh hoàng cho rất nhiều người”.